Warszawa wkracza na karty historii

Sąd papieski w Warszawie w 1339 roku

Warszawa, młode miasto mazowieckie, po raz pierwszy stało się miejscem historycznego wydarzenia w roku 1339. Sędziowie papiescy mieli wówczas rozstrzygnąć spór pomiędzy Królestwem Polskim a zakonem krzyżackim.

4 maja 1338 r. papież Benedykt XII wydał bullę, w której zarządził przeprowadzenie w Polsce procesu przeciwko zakonowi krzyżackiemu. Była to odpowiedź na skargę króla Kazimierza Wielkiego. Papież mianował dwóch sędziów, Galharda de Carceribus i Piotra, syna Gerwazego, kanonika w Annecy we Francji. Powołując się na wstępne rozpoznanie sprawy, uznał zakon krzyżacki winnym zaboru ziem polskich i popełnienia wielu zbrodni, w tym spalenia około stu kościołów i zabójstw wielu chrześcijan. Sędziowie mieli obłożyć klątwa winowajców. Uwolnić od niej mogła tylko Stolica Apostolska.

Wojciech Gerson, Krzyżacy w Polsce, 1875, obraz zaginiony podczas II wojny światowej, licencja PD, Wikimedia Commons

Proces rozpoczął się 4 lutego 1339 r. w domu wójta warszawskiego. Już na samym początku pełnomocnicy zakonu krzyżackiego odmówili uznania jego zasadności, zaprotestowali, zapowiedzieli apelację i opuścili Warszawę. Proces toczył się zaocznie. Akt oskarżenia składał się z kilkudziesięciu artykułów. Postępowanie dowodowe trwało do czerwca tego roku. Przesłuchano aż 126 świadków z wszystkich stanów, od dostojników świeckich i kościelnych do zwykłych rycerzy i mieszczan. Świadczyli oni o polskości ziem zagarniętych przez Krzyżaków, przytaczali argumenty historyczne i etniczne (niespotykane dotąd w aktach procesowych), skarżyli Krzyżaków o gwałty zadane podczas wojennych najazdów. Akta tego procesu zachowały się do dziś i są niezwykłym świadectwem historycznym.

Reinhard Pozorny, Rycerze zakony krzyżackiego, 1892, scan: Vitold Muratov, licencja CC-BY-SA-4.0, Wikimedia Commons

15 września 1339 r. w kościele św. Jana w Warszawie, w obecności licznie zgromadzonych ludzi, sędziowie papiescy ogłosili wyrok. Uznali w nim winę Krzyżaków. Orzekli, iż zakon ma zwrócić Królestwu Polskiemu wszystkie zagarnięte ziemie (Ziemię Chełmińską, Ziemię Michałowską, Ziemię Dobrzyńską, Kujawy i Pomorze), ma też wypłacić odszkodowanie w wysokości 194,5 tys. grzywien (kwota praktycznie nierealna do uiszczenia).

Aleksander Lesser, Kazimierz Wielki, licencja PD, Biblioteka Narodowa,  źródło: Polona

Krzyżacy natychmiast wnieśli apelację i dzięki zabiegom dyplomatycznym nie dopuścili do uprawomocnienia się warszawskiego wyroku. Papież Benedykt XII wyroku nie zatwierdził i w 1341 r. wyznaczył komisję, która miała ponownie rozpatrzyć spór polsko-krzyżacki i zaproponować kompromisowe rozwiązanie. Równolegle toczyły się negocjacje dyplomatyczne, które zakończyły się pokojem podpisanym w Kaliszu w 1343 roku.

Polska za panowania Kazimierza Wielkiego 1333-1370, licencja CC-BY-SA-3.0, Wikimedia Commons

Wprawdzie wyrok wydany przez papieski sąd nie został zrealizowany, ale współcześni zachowali dobrą pamięć o Warszawie, jako miejscu procesu. Urzędnicy papiescy pisali: „…książę mazowiecki z dworem swoim w rzeczonej miejscowości Warszawa […] zwykł pospolicie przebywać i zarówno przez niego i jego dwór odbywane tam są sądy cywilne i świeckie, jak przez osoby duchowne sądy kościelne […] Stosownie do obyczaju krajowego dostęp do tego miejsca jest otwarty i bezpieczny, ponieważ jest obwiedzione murem i zaopatrzone w towar sprzedażny, ma domy i zajazdy dość przyzwoite i bezpieczne. A nadto rzeczony książę dla wszystkich mieszkańców i przybyszów pokój chowa, sprawiedliwość świadczy i nikogo w państwie swym niesłusznie ciemiężyć nie pozwala”.

Krzysztof Kowalewski

 

 

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
BEZCZELNY PODSTĘP KRZYŻAKÓW W GDAŃSKU
Chełmno woj. kujawsko-pomorskie

Lidzbark Warmiński woj. warmińsko-mazurskie

Krzyżacy pokonani w Krakowie. Pomnik Grunwaldzki i Plac Jana Matejki w Krakowie
Inaczej niż u Matejki. Zagadka śmierci wielkiego mistrza Ulryka von Jungingena
Malbork woj. pomorskie
Cudowne ocalenie Zakonu? Obrona Malborka w 1410 roku
Grunwald woj. warmińsko-mazurskie

Trofeum z wielkiej wojny z zakonem krzyżackim. Gotycki relikwiarz w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego

Kaplica na polu Grunwaldzkim. Upamiętnienie bitwy z 1410 roku
Warszawa woj. mazowieckie
Pokój toruński 1411 roku. zmarnowane zwycięstwo?
Toruń 1466. Wieczysty pokój po latach wojny.
II Traktat Toruński obraz Mariana Jaroczyńskiego w Muzeum Okręgowym w Toruniu
ŻYDOWSKI MALARZ POLSKIEJ HISTORII. KAZIMIERZ WIELKI I ESTERKA ALEKSANDRA LESSERA w zbiorach Żydowskiego Instytutu Historycznego imienia Emanuela Ringelbluma w Warszawie

Toruń woj. kujawsko-pomorskie