Anna Skraszanka-Schusterowa

Pierwsza konserwatorka w Muzeum Narodowym w Krakowie

Trudno to sobie wyobrazić, ale do połowy lat trzydziestych Muzeum Narodowe w Krakowie nie zatrudniało na stałe żadnego konserwatora dzieł sztuki. Jako pierwsza to stanowisko objęła Anna Skraszanka-Schusterowa.

 

„Wszystkie większe muzea i galerie obrazów posiadają szereg pracowni technicznych, wśród których może najważniejszą rolę odgrywa pracownia konserwacji i regeneracji malowideł. W krakowskim Muzeum Narodowym do niedawna praca nad konserwacją obrazów i rzeźb, ze względu na brak miejsca i stałych sił fachowych, nie mogła być prowadzona systematycznie. W wypadkach najkonieczniejszych oddawano zniszczone obiekty do restauracji prywatnym artystom-malarzom i konserwatorom” – wyjaśniał muzeolog Edward Łepkowski na łamach czasopisma „Światowid” w październiku 1936 roku.

Fragment fotoreportażu poświęconego pracowni konserwatorskiej Muzeum Narodowego w Krakowie oraz Annie Skraszance-Schusterowej, „Światowid”, X 1936, Biblioteka Jagiellońska, licencja PD, źródło: Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa

Fragment fotoreportażu poświęconego pracowni konserwatorskiej Muzeum Narodowego w Krakowie oraz Annie Skraszance-Schusterowej, „Światowid”, X 1936, Biblioteka Jagiellońska, licencja PD, źródło: Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa

Przez wiele lat prace konserwatorskie dla Muzeum Narodowego w Krakowie (MNK) wykonywali na przykład Kazimierz Pochwalski i Mieczysław Gąsecki. Taki system sprawdzał się tylko jako tymczasowe rozwiązanie. Doraźny ratunek dla pojedynczych obiektów nie pozwalał na kompleksową opiekę nad całym zbiorami. Muzeum postanowiło więc powołać własną pracownię konserwatorską. „Jest ona prowadzona przez mgr Skraszankę, która oprócz przygotowania teoretycznego z historii sztuki ma za sobą praktyczne studia z zakresu malarstwa i konserwacji obrazów” – chwalił Łepkowski.

Anna Skraszanka-Schusterowa podczas pracy, wrzesień 1936, licencja PD, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Anna Skraszanka-Schusterowa podczas pracy, wrzesień 1936, licencja PD, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Anna Skraszanka-Schusterowa (Szusterowa) urodziła się 10 maja 1908 roku w Krakowie. Historię sztuki studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1931 roku zdobyła dyplom magisterski, a dwa lata później rozpoczęła pracę w MNK. Równolegle zaczęła przygotowywać się do zawodu konserwatorki dzieł sztuki. Jeszcze podczas studiów pobierała lekcje malarstwa, między innymi u Alfonsa Karpińskiego. W latach 1934–1935 uczyła się także na kursie technologii i konserwacji malowideł, który na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie prowadził Jan Hopliński.

Pracownia konserwatorska Muzeum Narodowego w Krakowie, wrzesień 1936

Pracownia konserwatorska Muzeum Narodowego w Krakowie, wrzesień 1936, licencja PD, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

W 1935 roku Skraszanka-Schusterowa została pierwszą etatową konserwatorką w MNK. Niezbędne pomieszczenia wygospodarowano w Oddziale imienia Feliksa „Mangghi” Jasieńskiego, który rok wcześniej otwarto w Kamienicy Szołayskich. Konserwację wielkoformatowych dzieł przechowywanych w Sukiennicach wykonywano na miejscu. Właściwą pracownię planowano urządzić we wznoszonym wówczas Nowym Gmachu (dziś to Gmach Główny). W jej projektowaniu uczestniczyła Skraszanka-Schusterowa, która podczas podróży służbowych poznała pracownie konserwatorskie w Wiedniu, Budapeszcie, Zagrzebiu i Kopenhadze. Miały się tam znaleźć nowoczesne wyposażenie, aparat rentgenowski i inne. Niestety rozpoczęte w 1934 roku roboty bardzo się przeciągały i budynek oddano do użytku dopiero po wojnie.

Anna Skraszanka podczas konserwacji kopii obrazu Święta Rodzina Giulia Cesarego Procacciniego, namalowanej przez Floriana Cynka, wrzesień 193

Anna Skraszanka podczas konserwacji kopii obrazu Święta Rodzina Giulia Cesarego Procacciniego, namalowanej przez Floriana Cynka, wrzesień 1936, licencja PD, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Początkowo Skraszanka-Schusterowa samodzielnie kierowała pracownią, czasem współpracując z zewnętrznymi specjalistami, jak wspomnianymi Gąseckim i Hoplińskim. Dopiero w 1939 roku muzeum zatrudniło drugą konserwatorkę i historyczkę sztuki, Irenę Bobrowską. Niekiedy w MNK wykonywano restaurację dzieł z innych zbiorów muzealnych, kościelnych lub prywatnych. Od czasu do czasu gazety informowały o bardziej spektakularnych efektach pracy Skraszanki-Schusterowej – jak w przypadku otoczonego kultem obrazu Matki Boskiej Myślenickiej, z którego usunęła metalowe ozdoby, odsłaniając prawdziwe oblicze Madonny i Dzieciątka. Fotoreportaż „Światowida” pokazywał ją natomiast podczas konserwacji kopii obrazu Święta Rodzina Giulia Cesarego Procacciniego, namalowanej w XIX wieku przez Floriana Cynka.

Florian Cynk, Święta Rodzina (kopia obrazu Giulia Cesarego Procacciniego), około 1864, Muzeum Narodowe w Krakowie, licencja PD, źródło: Zbiory Cyfrowe MNK

Florian Cynk, Święta Rodzina (kopia obrazu Giulia Cesarego Procacciniego), około 1864, Muzeum Narodowe w Krakowie, licencja PD, źródło: Zbiory Cyfrowe MNK

Skraszanka-Schusterowa zajmowała się także własną twórczością, malując przede wszystkim portrety i miniatury. W 1938 roku „Światowid” opublikował reprodukcję jej obrazu, który obecnie znajduje się w kolekcji Teatru imienia Juliusza Słowackiego w Krakowie. Był to wizerunek Zofii Jaroszewskiej, odtwórczyni roli tytułowej w dramacie Beatrix Cenci Juliusza Słowackiego, który grano wówczas na deskach krakowskiego teatru. Artystka wyraźnie inspirowała się włoskim malarstwem renesansowym. Zdaje się, że portret przedstawia nie aktorkę w kostiumie, lecz prawdziwą postać sprzed wieków.

Reprodukcja portretu Zofii Jaroszewskiej w roli Beatrix Cenci, namalowanego przez Annę Skraszankę-Schusterową, „Światowid”, I 1938, Biblioteka Jagiellońska, licencja PD, źródło: Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa

Reprodukcja portretu Zofii Jaroszewskiej w roli Beatrix Cenci, namalowanego przez Annę Skraszankę-Schusterową, „Światowid”, I 1938, Biblioteka Jagiellońska, licencja PD, źródło: Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa

W sierpniu 1939 roku Skraszanka-Schusterowa brała udział w zabezpieczaniu obiektów muzealnych. Po zakończeniu wojny zajęła się pilną konserwacją dzieł z Sukiennic, między innymi Hołdu pruskiego (wspólnie z Bobrowską i Gąseckim). Odnowiony obraz Jana Matejki pokazano już 3 września 1945 roku podczas uroczystego otwarcia ekspozycji muzealnej. Dalsze prace zahamowała niebawem śmierć Skraszanki-Schusterowej, która zmarła 21 grudnia 1948 roku po długiej chorobie. Opiekę nad zbiorami kontynuowała Bobrowska, która w 1950 roku została kierowniczką pracowni konserwacji.

Karolina Dzimira-Zarzycka

 

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook

Bohaterstwo radości w pałacu królewskim. Plafon "Koncert" Zygmunta Waliszewskiego w Zamku Królewskim na Wawelu

 

Kult kultu Chopina – czym jest, a czym nie jest Żelazowa Wola

Gliniana skorupka sprzed dwóch i pół tysiąca lat. Kubek z wykopalisk nad Jeziorem Biskupińskim z kolekcji Muzeum Archeologicznego w Biskupinie

Nowa świątynia artis et scientiae. Początki Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy