Most nadziei

Przeprawa przez Wisłę w powojennej Warszawie w obiektywie Zofii Chomętowskiej,  w zbiorach Muzeum Warszawy

Postawienie mostu pontonowego na Wiśle wkrótce po ustaniu walk umożliwiło odbudowanie przedwojennych szlaków komunikacyjnych, handlowych, ale przede wszystkim stworzyło dogodne warunki do spotkania rozdzielonych rodzin i przyjaciół, dało nadzieję na powrót do domu.

Fotografia przedstawia ludzi przechodzących przez most. Na pierwszym planie widzimy skupione twarze ― mężczyzny w średnim wieku i kobiety w chustce na głowie, dźwigającej ciężkie torby. Obok nich chłopiec patrzący w obiektyw, przed którym idzie małe dziecko z rączkami w kieszeniach. Za nimi dziesiątki podobnych ― skromnie ubranych, spokojnych. W tle, daleko za nimi, piętrzą się ruiny Starego Miasta, zgliszcza serca Warszawy, uchwycone dwa-trzy miesiące po opuszczeniu miasta przez wojska niemieckie po czteroletniej okupacji.

Zofia Chomętowska, zajmująca się fotografowaniem od wczesnej młodości, mieszkała w Warszawie od połowy lat trzydziestych XX wieku i konsekwentnie dokumentowała miasto i zachodzące w nim zmiany oraz jego mieszkańców. Choć nie miała żadnego wykształcenia zawodowego, z czasem otworzyła profesjonalne studio, wykonywała zlecenia rządowe, pracowała jako fotoreporterka dla gazet. Wiosną 1945 roku osobiście skontaktowała się z Biurem Odbudowy Stolicy i złożyła propozycję sfotografowania wojennych zniszczeń. W rezultacie powstał poruszający cykl fotografii ukazujących zrujnowaną stolicę oraz warszawiaków starających się prowadzić w tych nadzwyczaj trudnych warunkach zwykłe, godne życie.

Zofia Chomętowska, Most pontonowy na Wiśle, marzec-kwiecień 1945; Muzeum Warszawy, dzięki uprzejmości muzeum

Wąski most pontonowy, wielokrotnie fotografowany przez Zofię Chomętowską, został postawiony przez wojska radzieckie i polskie w niedługim czasie od zakończenia działań wojennych. Jego obecność ― chociaż pozwalał jedynie na transport pieszy i wozowy ― była kluczowa dla skomunikowania mieszkańców dwóch brzegów Wisły. Służył nie tylko jako łącznik zespalający „pęknięte miasto”, ale również jako miejsce spotkań, handlu, wymiany informacji. Ludzie zatrzymani w kadrze Chomętowskiej mają za plecami morze ruin To przejście warszawiaków przez most ma wymiar symboliczny: pozostawili za sobą zgliszcza i trudy wojny. A co widzieli przed sobą? Po prawej stronie mostu ― Saską Kępę ― elegancką, willową dzielnicę Warszawy, która rozkwitła przed wojną. Pomimo prowadzonych na jej terenie walk w 1945 roku została dość dobrze zachowana i nosiła ślady dawnego uroku. Po lewej ― Pragę, dzielnicę dynamicznie rozwijającą się, w której już od września 1944 roku stacjonowały wojska radzieckie, co uchroniło ją przed tak znacznymi zniszczeniami, jakie były udziałem lewobrzeżnej części Warszawy. Widzieli więc nadzieję ― na powrót do normalności, na dach nad głową, na bezpieczne, wolne od niewypałów podwórka, gdzie dzieci będą mogły znowu grać w piłkę.

Zofia Chomętowska, Most pontonowy na Wiśle, marzec-kwiecień 1945; Muzeum Warszawy, dzięki uprzejmości muzeum

Na innej fotografii ukazującej ten sam most, ujęty jednak z nieco innej perspektywy, widzimy zgliszcza Nowego Miasta z resztkami potężnego gmachu Wytwórni Papierów Wartościowych ― jednej z architektonicznych perełek warszawskiego modernizmu.

Fotografie Chomętowskiej, zestawione z dzisiejszymi widokami tych miejsc, uświadamiają nam nie tylko, jak nietrwałe są najpiękniejsze nawet budynki, ale przede wszystkim to, że ludzie są sercem miasta i kraju, że ich sile i determinacji zawdzięczamy podniesienie się Warszawy z gruzów. Centralny element tych fotograficznych opowieści ― prowizoryczny most pontonowy ― dosłownie, ale i w przenośni, łączy nowe ze starym, śmierć z życiem. Nieprzypadkowo wykonanym w tym okresie zdjęciom fotografka nadała zbiorowy tytuł „Warszawa żyje”.

Małgorzata Grąbczewska

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook

Tradycja kontra modernizacja? Kolorowa fotografia z okolic Łazisk Górnych autorstwa Henryka Poddębskiego ze zbiorów Muzeum Historii Polski w Warszawie

 

Od amatorki do czołowej dokumentalistki Polski. Fotografie Zofii Chomętowskiej z kolekcji Muzeum Warszawy

Warszawa woj. mazowieckie
Pierwszy Most na Wiśle. Cud techniki XVI wieku
Zagłada świątyni. Wysadzenie w powietrze Wielkiej Synagogi w Warszawie
CICHOCIEMNY ODBUDOWUJE WARSZAWĘ. Dzieje Stanisława Jankowskiego „Agatona”
Godzina W według Lao Che
Syrena z historią w tle

MIASTO 44. WSPÓŁCZESNY OBRAZ POWSTANIA WARSZAWSKIEGO