Dwie czarne plamy kołnierza i mały okrąg twarzy – schematycznie zaznaczona dama w futrze zachwyca w znaku graficznym Warszawskiej Fabryki Mydła i Kosmetyków „Uroda”. Do skarbonki PKO zawsze wpada pieniążek. Podeszwa buta wije się niczym wąż, reklamując Fabrykę Obuwia „Kobra”. Matka przytula ukochane dziecko, zlewając się z nim w zarys serca – a my, odbiorcy wiemy, że to symbol Instytutu Matki i Dziecka. Znaki firmowe – tak często trafia na nie nasze oko, że bez trudu możemy zagrać w graficzną grę skojarzeń. Ale czy znamy twórcę tak bliskich nam wizualnie projektów?
W zbiorach Muzeum Plakatu w Wilanowie są przechowywane plakaty zaprojektowane dla Powszechnej Kasy Oszczędności (PKO) w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku przez wybitnego grafika i twórcę znaków graficznych Karola Śliwkę. Na jednym z nich widzimy złotówkę wpadającą do skarbonki uformowanej z czerwonych liter tworzących napis PKO. „Październik – miesiącem oszczędzania” – czytamy. Z powstaniem tego plakatu, ale i samego logotypu PKO wiąże się ciekawa anegdota. Śliwka stworzył znak na zamówienie banku. Wdrożenie projektu wstrzymała jednak zaangażowana partyjnie sprzątaczka, której skarbonka nie przypadła do gustu. Niezrażony tym przykrym wydarzeniem artysta kontynuował prace nad znakiem, by w 1969 roku otrzymać za interesujący nas plakat złoty medal na II Biennale Plakatu Polskiego w Katowicach. Dopiero ten sukces spowodował, że znak przyjęto.
Karol Śliwka, plakat Październik – miesiącem oszczędności, 1968, fot. Piotr Syndoman, Muzeum Plakatu w Wilanowie, prawa zastrzeżone
Urodzony w 1932 roku, bezkompromisowy w dążeniu do jakości swoich projektów, Śliwka jako grafik był samoukiem. Mimo utraty oka i początkowego sprzeciwu rodziny, z zaangażowaniem rozwijał swoją pasję – sztukę. Artysta w latach 1953–1959 studiował na Wydziale Malarstwa w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W 1959 roku obronił dyplom w pracowni profesora Eugeniusza Eibischa.
Karol Śliwka na motorze, Warszawa, 1958, Fundacja Karola Śliwki, prawa zastrzeżone
Specjalizował się w projektowaniu znaków graficznych. Miał ich w swoim dorobku ponad 400, w tym wybitny znak fabryki kosmetyków „Uroda”, ponadczasowe logo Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych, Instytutu Matki i Dziecka, Domu Towarowego Smyk, wreszcie najbardziej chyba rozpoznawalny znak PKO Banku Polskiego z charakterystyczną skarbonką.
Karol Śliwka, plakat Smyk. Dom Towarowy zaprasza, 1976, fot. Piotr Syndoman, Muzeum Plakatu w Wilanowie, prawa zastrzeżone
Tytan pracy, bywało, że podczas miesiąca potrafił stworzyć 20 znaków graficznych. Z olbrzymim dorobkiem, a jednak wyjątkowo skromny. O wymagającej działalności artysty grafika mówił: „Prace grafików nie wiszą w salach muzealnych, ale stale pracują na ulicach, we wnętrzach handlowych, w pejzażu miejskim czy na poboczu autostrad. Dlatego mają największą oglądalność. Lecz pomimo dużych nakładów ich żywot jest krótki. Dlatego muszą być dobre”.
Narzędzia graficzne Karol Śliwki, fot. Leszek Żurek, Fundacja Karola Śliwki, prawa zastrzeżone
Na wszechstronną twórczość Śliwki, obok plakatów i znaków graficznych, składają się znaczki pocztowe, okładki książek, foldery reklamowe, opakowania, etykiety, projekty graficzne płyt winylowych i kaset magnetofonowych.
Karol Śliwka, Skoczów, 2015, fot. Grzegorz Pastuszak, Fundacja Karola Śliwki, prawa zastrzeżone
Artysta otrzymał ponad 100 nagród w dziedzinie projektowania znaków graficznych, plakatów i opakowań: między innymi I nagrodę w ogólnopolskim konkursie na rozwiązania graficzne opakowań papierosów Syrena (1957), złoty medal na II Biennale Plakatu Polskiego (1969), Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za całokształt twórczości w dziedzinie projektowania znaków graficznych (1969). W 2015 roku jako jedyny polski artysta grafik został wymieniony w międzynarodowej publikacji Logo Modernism Jensa Müllera i Juliusa Wiedemanna.
Karol Śliwka, opakowanie papierosów Syrena, 1957, fot. Leszek Żurek, Fundacja Karola Śliwki
Pod koniec życia zapytany o swój stosunek do projektowania graficznego bez wahania odpowiedział: „Każdy temat, każdy znak traktowałem poważnie. Nieważne czy był to szewc, ślusarz, bank czy uniwersytet”.
Karol Śliwka, znak graficzny Warszawskiej Fabryki Mydła i Kosmetyków „Uroda”, 1967, fot. Leszek Żurek, Fundacja Karola Śliwki, prawa zastrzeżone
A jednak specyfika pracy grafika użytkowego czyniła z niego nierzadko twórcę anonimowego. Interesował się motoryzacją, w młodości wolne chwile spędzał w warsztacie, gdzie wraz z kuzynem remontował i składał motocykle. Zmarł 10 września 2018 roku w wieku 86 lat.
Anna Śliwa
Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
