W okresie międzywojennym był jedną z najważniejszych firm w Warszawie. Historia Domu Towarowego Bracia Jabłkowscy zaczęła się w 1883 roku od rodzinnego spotkania i niewielkiej komody. Z czasem pomysł przeistoczył się w prężnie działające przedsiębiorstwo z nowoczesnym gmachem przy ulicy Brackiej 25. Organizowano w nim pokazy mody, a oferowaniu produktów na półkach towarzyszyła sprzedaż wysyłkowa.
Zmiany, jakie przyniósł XIX wiek, sprawiły, że zaczęto poszukiwać nowoczesnych form sprzedaży, nadążających za potrzebami klientów. Odpowiedzią na nie miały być domy towarowe, które pojawiały się w Europie i Stanach Zjednoczonych. W wielopiętrowych gmachach oferowano różnorodny asortyment. Udogodnienie stanowiła również dostępna tam konfekcja, czyli gotowe, przemysłowo produkowane ubiory. Można było je przerobić u krawcowej czy krawca, ale nie potrzebowano już godzinnych przymiarek. Zarówno sposób robienia zakupów, jak i produkcja ubiorów powinny odpowiadać dynamice nowych czasów.
Pierwsza strona Biuletynu Firmowego Domu Towarowego „Bracia Jabłkowscy”, sierpień 1931 roku, nr 8, Biblioteka Narodowa, domena publiczna
Domy towarowe pojawiały się także na ziemiach polskich. Nie trzeba było już przemierzać całego miasta w poszukiwaniu różnych towarów – wszystko mieściło się pod jednym dachem (oprócz produktów spożywczych, które zostały wprowadzone do oferty po II wojnie światowej). Najsłynniejszym tego typu miejscem w okresie międzywojennym stał się Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy z gmachem przy ulicy Brackiej i własną filią w Wilnie. Zanim jednak firma przeniosła się do specjalnie zaprojektowanego budynku, w 1884 roku zaczynała od niewielkiego sklepu prowadzonego przez Anielę Jabłkowską. Początkowo swoje towary trzymała w komodzie, a wraz z rozwojem firmy niewielki mebel zastąpiono większym sklepem przy Hożej, a później Brackiej.
Katalog wysyłkowy Domu Towarowego Bracia Jabłkowscy, Wklęsłodruk „ROTOFOT”, Warszawa, 1939, Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi
Z biegiem lat do siostry dołączyli bracia. W 1914 roku przy ulicy Brackiej 25 otwarto gmach zaprojektowany przez Franciszka Lilpopa i Karola Jankowskiego. Wnętrza nowej siedziby firmy Bracia Jabłkowscy zostały opracowane z należytą starannością, a witraże zaprojektował profesor warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych Edmund Bartłomiejczyk.
Katalog wysyłkowy Domu Towarowego Bracia Jabłkowscy, Wklęsłodruk „ROTOFOT”, Warszawa, 1939, Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi
Wielopiętrowy budynek pozwalał podzielić kondygnacje na stoiska oraz towary. Klienci przy wejściu otrzymywali przewodnik, dzięki któremu wiedzieli, jak poruszać się po piętrach i gdzie znaleźć poszukiwane towary. Również reklamy prasowe dostarczały takich informacji. W gmachu mieściły się także dwie kawiarnie, taras-ogród czy teatrzyk dla dzieci. Dwa razy w roku organizowano również pokazy mody, które szeroko opisywała prasa. Salon mód projektował, szył i przerabiał nie tylko płaszcze, suknie, garsonki czy garnitury, ale tworzył też swoje akcesoria. Wśród nich były chusty z lamy zaprojektowane przez Zofię Raczyńską-Arciszewską czy kwieciste kapelusze z wysoką główką. Przykład takiego nakrycia z początku lat trzydziestych XX wieku i metką Bracia Jabłkowscy możemy znaleźć w zbiorach Muzeum Warszawy.
Edward Dulewicz, Budynek Domu Towarowego Bracia Jabłkowscy przy ulicy Brackiej w Warszawie, widok zewnętrzny, Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna
W jednym z numerów Biuletynu Firmowego Domu Towarowego „Bracia Jabłkowscy” została opublikowana fotografia przedstawiająca dział kapeluszy damskich, który mieścił się na drugim piętrze. Na zdjęciu widoczna jest lada, na której stoją ekspozytory z różnymi nakryciami głowy. Oprócz nich można dostrzec również apaszki i chustki. Biuletyn nie tylko prezentował aktualny wygląd sklepu i dekoracje witryn, pojawiały się w nim także teksty o najnowszych trendach, wystawach, podróżach, Warszawie oraz… trosce o odpowiedni nastrój pracowników. W artykułach opisywano, jak dbać o zdrowie psychiczne zatrudnionych w firmie osób i jak zatroszczyć się o ich motywację.
Edward Dulewicz, Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy przy ulicy Brackiej w Warszawie. Wnętrze sklepu. Sprzedawca i klient przymierzający marynarkę, Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna
To niejedyny tytuł wydawany przez Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy. Drugi, niezwykle ważny z perspektywy relacji firmy z klientami, był katalog wysyłkowy. Podobnie jak zagraniczne domy towarowe czy warszawski Dom Mody Bogusław Herse, również Bracia Jabłkowscy oferowali swoje towary z dowozem pod wskazany adres. Nie każdy klient mógł zajrzeć do sklepu w Warszawie bądź Wilnie. Działalność wysyłkowa zaczęła rozwijać się po 1900 roku, a zakupy były dokonywane na podstawie katalogów przygotowywanych dwa razy w roku na sezony: wiosna-lato oraz jesień-zima. Oprawa graficzna zmieniała się wraz z tendencjami zachodzącymi w sztuce i modzie. Jeden z katalogów Domu Towarowego Bracia Jabłkowscy znajduje się w zbiorach Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi. Został on przygotowany na sezon jesień-zima 1938/1939, a jego wygląd i oferowane w nim produkty mocno wpisują się w estetykę drugiej połowy lat trzydziestych XX wieku. W katalogu dominują fotografie damskich ubiorów prezentowanych na modelkach, a zdjęciom towarzyszą opisy produktów i ceny. Cała oferta jest skierowana do pań. Można tu znaleźć płaszcze, swetry, koszule, piżamy, szlafroki, a nawet akcesoria i kosmetyki. Wszystkie towary – jak sugerują w całym katalogu Bracia Jabłkowscy – bardzo modne, eleganckie i idealnie dopasowane do warunków pogodowych!
Kapelusz damski letni, Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy, Warszawa, początek lat trzydziestych XX wieku, Muzeum Warszawy
Rozwój firmy zatrzymał wybuch II wojny światowej. Budynek przetrwał bombardowanie, ale zniszczenia wymagały napraw i idących za nimi nakładów finansowych. Firma mimo znaczących trudności funkcjonowała aż do czasu, gdy władze komunistyczne podjęły działania mające na celu upaństwowienie prywatnych przedsiębiorstw. Wydarzenia te są określane mianem bitwy o handel. Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy został odebrany właścicielom w 1950 roku. Początkowo działał tam Dom Dziecka, czyli państwowa placówka handlowa z asortymentem dla najmłodszych, następnie budynek wielokrotnie zmieniał swoją funkcję. W 2014 roku Jabłkowscy po wielu latach walki finalnie odzyskali gmach przy ulicy Brackiej 25. Obok niego trzy lata wcześniej rodzina wybudowała nowoczesny biurowiec nazywany Nowym Domem Jabłkowskich.
Aneta Dmochowska
Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU