Muzyczna opowieść o czasach okupacji

Film "Zakazane piosenki" w reżyserii Leonarda Buczkowskiego

 

Polska kinematografia została podczas II wojny światowej doszczętnie zniszczona. Nie przetrwała ani jedna wytwórnia filmowa, wielu fachowców poległo lub znalazło się za granicą. W 1945 roku cały przemysł filmowy należało odbudowywać niemal od zera. Pierwszym pełnometrażowym filmem nakręconym po wojnie były „Zakazane piosenki”.

 

Premiera odbyła się w pierwszych dniach 1947 roku. Film okazał się dość nietypowy, bowiem głównym tematem nie byli ludzie ani wydarzenia, lecz piosenki, za pomocą których przeciętni mieszkańcy Warszawy na swój sposób walczyli z okupantami. To właśnie one spajały całą akcję. W filmie pojawiły się autentyczne utwory śpiewane w czasie wojny przez warszawską ulicę: wesołe, prześmiewcze, smutne, dramatyczne, dodające otuchy.

Danuta Szaflarska i Jerzy Duszyński na okładce magazynu „Filmu”, 1947, licencja PD, źródło: Wikimedia Commons

Pierwotnie Zakazane piosenki miały być średniometrażowym reportażem o antyniemieckich piosenkach czasów okupacji, luźno powiązanych losami postaci. W trakcie produkcji zamysł się zmienił, film uzupełniono o rozbudowaną fabułę. Po zakończeniu wojny muzyk Roman opowiada ekipie filmowej o swoich przeżyciach wojennych, a wspomnienia ilustruje piosenkami. Jest to pretekst do przytoczenia pewnych elementów tamtych realiów: ulicznych muzykantów, młodej folksdojczki, strachliwego sąsiada czy ukrywającego się Żyda.

Kręcenie filmu fabularnego Zakazane Piosenki, nakręconego w 1946 roku w zburzonej Warszawie. Od lewej: Czesław Piaskowski, Leon Pietraszkiewicz i reżyser Leonard Buczkowski, 1946, źródło: Wikimedia Commons

Mimo dużego powodzenia, wkrótce po premierze na skutek krytyki film zdjęto z ekranów i wprowadzono w nim pewne zmiany. W nowej wersji, wyświetlanej od listopada 1948 roku, Roman opowiada swą historię nie filmowcom, lecz przyjaciołom, wśród których znajduje się repatriant z Anglii, niewiele wiedzący o okupacji w Polsce. Silniej podkreślono także okrucieństwo hitlerowców oraz fakt wyzwolenia Warszawy przez Armię Czerwoną.

Program filmowy Zakazanych piosenek,1947, Muzeum Kinematografii w Łodzi, liecncja PD, źródło: Cyfrowe Muzeum Kinematografii

W głównej roli wystąpił Jerzy Duszyński, a jego partnerką była Danuta Szaflarska. Oboje w 1939 roku ukończyli Państwową Wyższą Szkołę Teatralną. Zakazane piosenki stanowiły ich debiut filmowy i okazały się sukcesem. Stali się bardzo lubianą parą amantów, później niejednokrotnie spotykali się na planie innych filmów, na przykład Skarbu czy Dwóch godzin.


Program filmowy Zakazanych piosenek,1947, Muzeum Kinematografii w Łodzi, liecncja PD, źródło: Cyfrowe Muzeum Kinematografii

Film powstawał w bardzo ciężkich warunkach. Brakowało nie tylko sprzętu i taśmy filmowej, lecz także kostiumów. Szaflarska wspominała, że nie miała nawet okazji sprawdzić, jak wyszły zagrane przez nią sceny i coś poprawić. Musiała opierać się wyłącznie na wskazówkach reżysera. Po raz pierwszy zobaczyła się na ekranie, dopiero gdy film był już zmontowany.

Ponieważ prace nad odbudową mocno zniszczonej Warszawy dopiero trwały, większość scen ukazujących miasto z początku okupacji zrealizowano w Łodzi. Stworzono tam scenografię przedstawiającą niektóre warszawskie plenery.

Piosenka Warszawo ma z filmu Zakazane piosenki w wykonaniu Zofii Mrozowskiej, 1947, źródło: Youtube

Zakazane piosenki przeszły do historii jako pierwszy powojenny film polski. Dziś, po upływie ponad 70 lat, są nie tylko ciekawostką historyczną, lecz także świadectwem odradzającej się polskiej kinematografii połowy lat czterdziestych XX wieku.

Michał Pieńkowski

 

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook