Krzyż Żołnierzy Polskich z Ameryki i  jego tajemniczy właściciel

Unikalne odznaczenie wojskowe ze  zbiorów Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie

Wielu tam się urodziło i nigdy nie widziało kraju swoich  ojców lub dziadków. Inni wyemigrowali  niedawno i właśnie rozpoczynali nowe życie. Mimo to zdecydowali się wrócić nad Wisłę. Mowa o Polakach, którzy przybyli zza oceanu, by walczyć w obronie ojczyzny i jej granic. Był wśród nich nieznany szerzej w naszym regionie bohater - Aleksander Drzymalski.

W  połowie XIX wieku rozpoczęła się emigracja zarobkowa z ziem zaboru rosyjskiego (w jego obrębie leżały tereny dzisiejszego powiatu rypińskiego) do Stanów Zjednoczonych Ameryki. W latach dziewięćdziesiątych przybrała ona formę masowych wyjazdów w poszukiwaniu pracy. Za teren, na którym najwcześniej rozpoczęła się chłopska emigracja do USA, uważana jest właśnie  dawna gubernia płocka, a w szczególności jej powiaty nadgraniczne nad rzeką Drwęcą, czyli Rypin i Lipno.

Aleksander Drzymalski, fotografia ze zbiorów Wojskowego Biura Historycznego imienia generała broni Kazimierza Sosnkowskiego, licencja PD

Wśród emigrantów był absolwent gimnazjum w Płocku, z wykształcenia artysta-malarz, Aleksander Drzymalski. Urodził się w 1891 roku w Linnem  koło Rypina jako syn Kazimierza i Marianny z Mórawskich. Z dokumentów rodzinnych, które udało się pozyskać od krewnych, wynika, iż wyemigrował on  w 1912 roku, by „uniknąć  wcielenia do armii carskiej”.

Od połowy 1917 roku we Francji była tworzona Armia Polska, nazwana – od koloru mundurów - „Błękitną”.  Na jej czele w 1918 roku stanął generał Józef  Haller. Wielu patriotów podjęło wysiłek, by zwerbować do niej ochotników z Kanady, Brazylii i USA. Dzięki zabiegom Ignacego Jana Paderewskiego u prezydenta Thomasa Woodrowa Wilsona w przygranicznym, malowniczym miasteczku Niagara-on-the-Lake w prowincji Ontario w Kanadzie powstał  obóz szkoleniowy dla polskich ochotników do Armii Polskiej we Francji. Aleksander Drzymalski spędził tam kilkanaście miesięcy. Wraz z grupą wyszkolonych młodych ludzi, zebranych w oddziały,  przetransportowany został później do Francji. Sprawą tworzenia polskich kadr oficerskich dla Armii Polskiej zainteresował się rząd francuski, zezwalając latem 1918 roku na powstanie w Quintin szkoły dokształcającej oficerów - Polaków, którzy przybywali z innych armii. Zasadniczym zadaniem szkoły było zapoznanie z francuską taktyką wojskową i uzbrojeniem. Tam właśnie cztery miesiące szkolił się Aleksander Drzymalski.  Wiosną 1919 roku Armia Hallera wyruszyła w kierunku Polski, pokonując trasę Moguncja - Erfurt- Lipsk – Kielce - Warszawa. Batalion Aleksandra Drzymalskiego był częścią 143 pułku piechoty strzelców kresowych. 

Krzyż Żołnierzy Polskich z Ameryki należący do Aleksandra Drzymalskiego, zbiory Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie

Hallerczycy wzięli udział w wojnie polsko-ukraińskiej, a na froncie polsko-rosyjskim  zmagali się z konnicą Siemiona Budionnego. Po wojnie wielu emigrantów ponownie wróciło do USA. Wśród nich był także Aleksander, choć wiadomo, że po latach ponownie przybył do Ojczyzny. Zmarł w roku 1976. Pochowany jest na cmentarzu parafialnym w Rypinie.

Podporucznik Aleksander Drzymalski otrzymał za zasługi wojenne Krzyż Żołnierzy Polskich z Ameryki, odznaczenie ustanowione w 1920 roku rozkazem Józefa Piłsudskiego. Główny motyw stanowi równoramienny krzyż z orłem w koronie pośrodku. Na ramionach krzyża wytłoczony jest napis "SWOIM ŻOŁNIERZOM - Z AMERYKI -  OSWOBODZONA POLSKA". Pomiędzy ramionami krzyża, na pękach promieni, wypisano szlak bojowy ochotników: "SZAMPANIA - LWÓW - WOŁYŃ - POMORZE". Krzyż noszony był na biało czerwonej wstążce, przeplecionej przez wycięcia wykonane w środku emblematu. Powstawał w kilku wersjach. Opisywana  ma wymiary 55x55 mm. Była produkowana w firmie grawerskiej Józefa Chylińskiego w Warszawie. Wykonano ponad 25 tysięcy odznak, które w większości zabrali Polacy wracający w 1920 lub 1921 roku, do swojej przybranej Ojczyzny - Ameryki. Stąd odznaczenie jest unikatem zarówno  w kolekcjach muzealnych, jak i w zbiorach prywatnych.

Dyplom nadania Aleksandrowi Drzymalskiemu Krzyża Żołnierzy Polskich z Ameryki, zbiory Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie

Medal i dokumenty, potwierdzające nadanie opisywanego odznaczenia, przypadkowo  znaleźli lokatorzy, którzy zamieszkali w domu rodzinnym Drzymalskich w Linnem. Obecnie Krzyż Żołnierzy Polskich z Ameryki, przyznany Aleksandrowi Drzymalskiemu, jest prezentowany w Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie.

Beata Domańska

Kamil Kowalski

Norbert Chaciński

klasa VII, Szkoła Podstawowa im T. Kościuszki w Ostrowitem

 

Powrót
drukuj wyślij facebook