Przed cyfrówką i Photoshopem

Prawdziwy obraz miasta odzyskującego niepodległość

Pod koniec XIX i na początku XX w. fotografowanie stawało się coraz bardziej popularne, a nowinki techniczne, takie jak aparat fotograficzny upowszechniały tę dziedzinę sztuki. Fotografie uzyskiwały coraz większe uznanie wśród coraz szerszych kręgów, ponieważ pozwalały rzetelnie dokumentować wizerunek ludzi, miejsc i zdarzeń. Również tych, związanych z latami Wielkiej Wojny i początków niepodległości.

Pierwszy obraz fotograficzny został stworzony przez Francuza Josepha Nicephore Niepce w 1826 roku. Obraz ukazywał widok z okna jego pracowni. W 1855 roku Clark Maxwell odkrył zasady fotografii barwnej tworząc tym samym fundamenty do powstania i rozwoju takiej fotografii. W 1888 roku zakłady George Eastmana rozpoczęły produkcję pierwszego na świecie seryjnego aparatu sprzedawanego pod nazwą Kodak. W 1925 roku firma Leitz w oparciu o prototyp Barnacka rozpoczęła przemysłową produkcję znakomitego aparatu na błonę filmową perforowaną o wielkości klatki 24 x 36 mm pod nazwą Leica. Po dziś dzień aparaty tej firmy uważane są za wzór precyzji.

Fotografia Anieli Cyło z córką Bronisławą wykonana przez Józefa Zacharskiego w zakładzie fotograficznym Janina w Nowym Sączu, dzięki uprzejmości Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu - Oddział Miasteczko Galicyjskie 

Atelier fotografa, będące jedną z atrakcji Miasteczka Galicyjskiego w Nowym Sączu (filia Sądeckiego Parku Etnograficznego, oddział Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu), to pomieszczenie, w którym przenosimy się w czasie – tak właśnie wyglądały pracownie artystów fotografów z początku ubiegłego stulecia. Ten sam wystrój, ten sam klimat, aż chce się usiąść i poczekać na zdjęcie. Zgromadzono tu również oczywiście kilka starych aparatów. Jeden z nich jest przepiękny – oprócz tego że robił zdjęcia, ma jeszcze w sobie „to coś”. To gratka nie tylko dla fanów fotografii, ale i starych, stylowych przedmiotów.

Miasteczko Galicyjskie Filia Sądeckiego Parku Etnograficznego w Nowym Sączu, oddział Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu

Aparat fotograficzny atelierowy pochodzi z początku XX wieku. Sprzęt ten produkowany był w firmie R.A. Goldmann w Wiedniu. Bardzo starannie wykonany, pozwalający zarejestrować zdjęcia na „suchych” płytach szklanych o maksymalnym formacie 18 x 24 cm. Korpus prezentowanego aparatu wykonany jest z politurowanego drewna mahoniowego z mosiężnymi okuciami. Czołówka aparatu połączona z nieruchomą częścią tylną, prostopadłościennym miechem oklejonym czarnym płótnem introligatorskim o narożnikach wzmocnionych brązową skórą przesuwa się po podstawie za pomocą mechanizmu zębatego z mosiężnymi pokrętłami z boku aparatu. Statyw trójnożny, wykonany z drewna pokrytego politurą, ma możliwość podnoszenia aparatu za pomocą przekładni zębatej poruszanej za pomocą korbki. Dodatkowo aparat można pochylać za pomocą przekładni śrubowej.

Aparat fotograficzny prezentowany w atelier w Miasteczku Galicyjskim, fot. Renata Sypek

Muzeum kupiło ten aparat w 2007 r. od pani Elżbiety Siłko, której rodzina i przodkowie prowadzili studio fotograficzne w Gorlicach - filię sądeckiego atelier „Janina”. W Nowym Sączu zakład zaczął działać w 1894 roku. Jego twórca Alfred Wierusz Silkiewicz przeniósł go z Tarnopola. Po jego śmierci firma trafiła w ręce Ignacego Stadnika, który przyjechał z Tarnopola razem z  Silkiewiczem, a potem długo z nim pracował. To on sprawił, że zakład stał się najbardziej popularnym atelier na Sądecczyźnie, dorównując nawet fotografowi Zacharskiemu. W 1906 roku wybudował atelier przy ul. Szujskiego 5 (dziś Narutowicza), gdzie przeniósł  interes. Powstała nowa dekoracja, a dobierane tła namalował wiedeński artysta Andreas Weith. Za jego kadencji, jeszcze przed Wielką Wojną, „Janina” doczekała się oprócz gorlickiej, również filii w Krynicy.

Fotografia wykonana w zakładzie Janina w Nowym Sączu, dzięki uprzejmości Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu - Oddział Miasteczko Galicyjskie 

Dzięki temu między innymi fotografowi możemy dziś zobaczyć zdjęcia dokumentujące sądeckie drogi do niepodległości. Widzimy ułanów, legionistów wyruszających do Krakowa, najbardziej znaną w okolicy herbaciarnię na dworcu głównym działającą w latach I wojny, wizyty Marszałka, euforię mieszkańców miasta po odzyskaniu niepodległości i wiele innych. Wyłania się z nich prawdziwy obraz miasta, które jako pierwsze w 1918 r. ogłosiło niepodległość już 31 października 1918 roku. W Nowym Sączu tego dnia, wczesnym rankiem, polscy spiskowcy pod dowództwem por. Stanisława Kawczaka opanowali austriackie koszary i rozbroili zaskoczonych żołnierzy. Zajęli składy broni i żywności, główne urzędy, obiekty kolejowe. Władzę w mieście objęła Tymczasowa Powiatowa Komisja Likwidacyjna, która następnego dnia – 1 listopada – przystąpiła do przejmowania władzy w powiecie.

Magdalena Ruchała
Urszula Sikoń

Renata Sypek

Szkoła Podstawowa im. Wojska Polskiego w Mogilnie

Powrót
drukuj wyślij facebook