Wystawa Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie trwała od 5 sierpnia do 3 października 1909 roku i była jedną z największych wystaw na ziemiach polskich przed I wojną światową.
Prace nad jej organizacją rozpoczęto już w roku 1907. Prezesem Komitetu Organizacyjnego Wystawy został książę Stefan Lubomirski, a wśród jego zastępców był między innymi doktor Władysław Biegański, lekarz i społecznik związany z Częstochową. Inicjatorzy projektu wysłali ponad sto listów do ziemian, przemysłowców i inteligencji, zachęcając do udziału w przedsięwzięciu. 2 grudnia 1907 roku w Hotelu Angielskim w Częstochowie odbyło się pierwsze spotkanie poświęcone wystawie. Zjawiło się na nim ponad 100 osób, ze wszystkich sfer przemysłowych Częstochowy, Zagłębia i okolic oraz Warszawy.
Główny Komitet Wystawy Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie, 1909, fot. Trzciński, źródło: www.wystawa1909.pl
Publiczne dyskusje pozwoliły już w marcu 1908 roku zakreślić kształt Wystawy Przemysłu i Rolnictwa. Proponowany regulamin zakładał stworzenie działów: przemysłu wielkiego i drobnego, rękodzielnictwa, rolnictwa, leśnictwa i ogrodnictwa, części ogólnej.
5 maja 1908 roku w sali Hotelu Angielskiego odbyło się otwarte spotkanie osób deklarujących wsparcie organizacji Wystawy. Przyjęto, że Wystawa nie może być inicjatywą powiatową, lecz gubernialną. Takie też określenie przyjęto w nazwie Wystawa Przemysłu i Rolnictwa Guberni Piotrkowskiej w Częstochowie. Gubernialna wystawa nie do końca odpowiadała aspiracjom, realizm jednak wymagał liczenia się z urzędnikami carskimi, niechętnymi ponadlokalnym inicjatywom.
Ogólny widok Wystawy z Wieży Jasnogórskiej, 1909, Wydawnictwo Braci Rzepkowicz, źródło: www.wystawa1909.pl
Na potrzeby Wystawy uporządkowano park podjasnogórski oraz z własnych środków finansowych wybudowano kilka pawilonów. Niektóre obiekty istnieją do dzisiaj, między innymi Pawilon Wystawowy. Jest to piętrowy gmach z dwiema salami i półpiętrem przeznaczonymi na czasowe ekspozycje muzealne. Obecnie mieszczą się tu sale wystawowe Muzeum Częstochowskiego.
Otwarcie Wystawy Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie, źródło: www.wystawa1909.pl
Zachowana została Zagroda Włościańska – wybudowana według projektu Zdzisława Kalinowskiego i Czesława Przybylskiego. Obiekt prezentuje architektoniczne tendencje stylistyczne w budowie domów w początku XX wieku. Urządzono go jako wzorcową zagrodę. Budynek powstał z cegły ceramicznej. Parterowy, częściowo podpiwniczony z użytkowym poddaszem i dwuspadowym dachem o konstrukcji drewnianej, kryty dachówką ceramiczną. Po zamknięciu Wystawy swą siedzibę miało tu Częstochowskie Towarzystwo Rolnicze.Do dziś zachowała się również drewniana altana dla orkiestry. Na terenie Wystawy wybudowano też wiele prywatnych pawilonów, a także młyn parowy.
Bilet sezonowy wejścia na Wystawę Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie, źródło: www.wystawa1909.pl
5 sierpnia 1909 roku na Jasnej Górze o godz. 12:00 odprawiono mszę, po której wicegubernator z Piotrkowa dokonał przecięcia wstęgi. Potem przy dźwiękach orkiestry miejscowego pułku huzarów rozpoczęło się zwiedzanie ekspozycji. W pierwszym dniu wystawy odwiedziło ją aż 1480 osób.
Podczas Wystawy rozdawano różne nagrody w poszczególnych kategoriach. Przeważnie były to: dyplom uznania, złoty medal, srebrny medal, brązowy medal, nagrody pieniężne i inne.
Dyplom Złotego Medalu Wystawy Przemysłu i Rolnictwa dla T. Blachowicza, konstruktora aparatu projekcyjnego, źródło: www.wystawa1909.pl
3 października 1909 roku o godz. 14.00 odprawiono uroczyste nabożeństwo w Kościele Jasnogórskim, po którym zaczęto gromadzić się przed pawilonem głównym. Na balkonie pawilonu zajął miejsce Komitet Wystawy i chór Lutnia. Kilka minut po godzinie 16.00 rozpoczął przemówienie prezes, książę Lubomirski, następnie A. Bogusławski odczytał nazwiska nagrodzonych wystawców. Na zakończenie Teatr Marii Przybyło-Potockiej wystawił sztukę Arthura Schnitzlera pod tytułem Kolacyjka. Później, w Hotelu Angielskim odbył się bankiet z udziałem członków Komitetu, wystawców oraz zaproszonych gości. Podczas tego bankietu, w imieniu Komitetu Wystawy wręczono upominek księciu Stefanowi Lubomirskiemu i jego małżonce - wspaniałą wazę (obecnie puchar znajduje się w Muzeum Częstochowskim). Bramy Wystawy zostały zamknięte o godz. 24.00. W poniedziałek rozpoczęto wywóz rzeczy.
Wystawę Przemysłu i Rolnictwa zwiedziło według różnych szacunków od 500 do 750 tysięcy osób. Było ponad 660 wystawców, w tym firmy spoza Europy. Obrót kapitałowy wystawy wyniósł ponad 400 tysięcy rubli.
Patrick Curran
kl. VIII b
Szkoła Podstawowa im. św. Jana de La Salle w Częstochowie
Więcej informacji na temat wystawy znajduje się na stronie: www.wystawa1909.pl
Bibliografia:
- S. Błaut, Wystawa Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie. 100. rocznica. „Niedziela” nr 21, 24 maja 2009
- J. Kapsa, Tradycja rolniczej Wystawy, „Gazeta Częstochowska” nr 33, 30 sierpnia 2001
Powrót
