Między Jagiellonami a Habsburgami

Zjazd wiedeński w 1515 roku

W 1506 roku mała Maria Habsburżanka, wnuczka cesarza Maksymiliana I, nie miała jeszcze roku, tymczasem już znaleziono dla niej męża. Właśnie przyszedł na świat w odległej Budzie i był długo wyczekiwanym dziedzicem tronów Czech i Węgier. Oczywiście, jak to w dobie małżeństw politycznych zwykle bywało, nikt nie pytał Marii o zdanie. Rzecz ułożyli między sobą dorośli. Do zawarcia oficjalnej umowy małżeńskiej doszło dziewięć lat później, przy okazji zjazdu Jagiellonów i Habsburgów w Wiedniu.

 

15 lipca 1515 roku do Wiednia zjechali Władysław Jagiellończyk, król Czech i Węgier, jego młodszy brat, Zygmunt Stary, król Polski i wielki książę litewski oraz cesarz Maksymilian I Habsburg. Cel rozmów stanowiło ustalenie zasad relacji pomiędzy obiema potęgami na politycznej arenie ówczesnej Europy. Dziś o wiedeńskim spotkaniu mówi się „pierwszy kongres wiedeński”, „wiedeński zjazd władców” czy „wiedeńskie podwójne wesele”. Wszystkie te określenia są jak najbardziej trafne. Rzeczywiście doszło do spotkania „na szczycie”, podczas którego ważyły się losy Europy Środkowo-Wschodniej, a rozmowy zostały zwieńczone podwójnym traktatem małżeńskim mającym zapewnić ład i zadowolić wszystkie strony.

Kronika Norymberska, Wiedeń, 1493, licencja PD, źródło: wienerkongress1515.at

Od XV stulecia Jagiellonowie i Habsburgowie rywalizowali ze sobą o dominację w Europie Środkowo-Wschodniej. Cesarz raz po raz rzucał Jagiellonom kłody pod nogi, popierając zakon krzyżacki w jego antypolskich działaniach. Krzyżacy, lekceważąc postanowienia pokoju toruńskiego z 1446 roku, nie chcieli podporządkować się jako lennicy królowi polskiemu. Ponadto cesarz szukał przeciwko władcom Polski i Litwy sojuszu z Moskwą, która w tym czasie rozpoczęła ekspansję na zachód, na czym cierpiała zwłaszcza Litwa.

Albrecht Dürer, uczestnicy zjazdu wiedeńskiego. Od lewej: Maksymilian I, jego wnuczka Maria, Ludwik II Jagiellończyk, jego ojciec Władysław II Jagiellończyk, siostra Anna i stryj Zygmunt Stary. Brakuje Ferdynanda, wnuka Maksymiliana, brata Marii, narzeczonego Anny, drzeworyt, licencja PD, Wikimedia Commons

W Wiedniu należało również ostatecznie wyjaśnić kwestię podwójnych małżeństw. Dzieci króla Władysława, Ludwik i Anna, miały poślubić wnuczęta cesarza, Marię i Ferdynanda. Spotkanie było zwieńczeniem trwających kilka dobrych miesięcy rokowań i negocjacji.

Albrecht Dürer, Portet cesarza Maksymilian I, 1519, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń, licencja PD, Wikimedia Commons

22 lipca traktaty małżeńskie zostały usankcjonowane w katedrze Świętego Szczepana. Ostatecznie Ferdynand, późniejszy król niemiecki i cesarz, poślubił Annę w 1521 roku, zaś w kolejnym roku na ślubnym kobiercu stanęli Ludwik i Maria. Małżeństwa te miały położyć podwaliny pod powstanie habsburskiej monarchii naddunajskiej.

Lucas Cranach młodszy, Zygmunt I Stary, portret, ok. 1553, Muzeum Narodowe w Krakowie,  licencja PD, Wikimedia Commons

Nie zabrakło w nich elementu romantycznego, przynajmniej w przypadku Ludwika i Marii. Choć połączyła ich polityka i sprawy wagi państwowej, zakochali się w sobie i tworzyli szczęśliwy związek do tragicznej śmierci dwudziestoletniego Ludwika w bitwie z Turkami pod Mohaczem. Bitwa ta oznaczała w praktyce koniec węgiersko-czeskiej gałęzi Jagiellonów i otworzyła drogę do tronów w Pradze i Budzie bratu Marii – Ferdynandowi Habsburgowi. Sama Maria przeżyła Ludwika o ponad 30 lat. Nigdy ponownie nie wyszła za mąż.

Hans Krell, Maria Habsburżanka i Ludwik II Jagiellończyk, 1522, portrety, licencja PD, Wikimedia Commons

Zdania historyków na temat zjazdu są podzielone. Część z nich uważa, że dla strony jagiellońskiej, zwłaszcza polskiej, okazał się korzystny. W końcu cesarz wycofał swe poparcie dla Krzyżaków i zrezygnował z planowanego sojuszu z Moskwą. W ogólnym rozrachunku przeważają jednak oceny krytyczne.

Hans Maler zu Schwaz, Anna Jagiellonka, córka króla Czech i Węgier Władysława Jagiellończyka, starsza siostra Ludwika Jagiellończyka, żona Ferdynanda I Habsburga, 1520, licencja PD, Wikimedia Commons

Porozumienie wiedeńskie otwierało przecież drzwi Habsburgom do przejęcia władzy w Czechach i na Węgrzech. Choć nie należy zapominać, że w 1515 roku nikt nie mógł przewidzieć przedwczesnej bezpotomnej śmierci Ludwika Jagiellończyka pod Mohaczem ani że na skutek tego tragicznego wydarzenia Habsburgowie przejmą królestwa Ludwika i będą nimi władać przez prawie 400 lat. Dla Jagiellonów oznaczało to jednak wyparcie z Czech i Węgier i koniec dominacji w tej części Europy. Gwiazda tej dynastii jako największego mocarstwa Europy Środkowo-Wschodniej zaczynała gasnąć.

Katarzyna Ogrodnik-Fujcik

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Z ziemi włoskiej (i nie tylko) do Polski. Cudzoziemcy w szesnastowiecznej Polsce
Kraków woj. małopolskie

W cieniu królowej Bony. Pierwsza żona Zygmunta Starego, Barbara Zápolya

Opisałem więc rzeczy godne pamięci.” O uroczystym wjeździe Bony Sforzy do Krakowa

Ach, cóż to był za ślub!

Rodzina Jagiellonów tuż przed wygaśnięciem dynastii. Miniatury portretowe z warsztatu Lucasa Cranacha Młodszego
Poczta, czyli konie rozstawne. Jak spór o spadek przyczynił się do powołania polskiej poczty?

Król Władysław i mistrz Benedykt, czyli Sala Władysławowska na praskim zamku