Bronia, która ogarniała rzeczywistość

Barwne życie Bronisławy Dłuskiej

„Najpoważniejsze są Polki i Rosjanki. Głównie studiują medycynę i z zimną krwią przeprowadzają sekcje. […] W większości te studentki są bardzo biedne i żyją w niedostatku w mizernych mansardach. Ale jeśli nawet ich ciała cierpią z zimna podczas zimy, ich serca płoną entuzjazmem. Wydają się niewrażliwe na trudności zewnętrzne i to, co dla Francuzki, a zwłaszcza dla paryżanki byłoby wielkim kłopotem, […] dla nich jest absolutnie bez znaczenia”.

 

Celna charakterystyka, zamieszczona we francuskim feministycznym piśmie „La Fronde”, świetnie pasowała do Bronisławy Skłodowskiej (1865–1939), studentki Sorbony, rodzonej siostry Marii Skłodowskiej.

Najmłodsze lata Broni upływały w Warszawie w atmosferze pełnej miłości. Rodzice dbali o jak najlepsze i najpełniejsze wykształcenie dzieci. Szczególnie ojciec, Władysław Skłodowski, przykładał ogromną wagę do wszechstronnej edukacji swych latorośli. Chętnie wyjaśniał zagadnienia przyrodnicze i wynajdował ciekawe sposoby, by zainteresować dzieci nauką geografii i historii. Posługiwał się loteryjkami, klockami – zabawkami dydaktycznymi tamtych czasów. Cieniem na życiu szczęśliwej rodziny położyła się choroba matki. Bronisława Skłodowska zapadła na gruźlicę. Dzieci, przyzwyczajone do czułości, boleśnie odczuwały konieczność ograniczenia kontaktów z chorą.

Władysław Skłodowski z córkami: Marią, Bronisławą i Heleną, licencja PD, Wikimedia Commons

Gdy matka wraz z najstarszą córką Zosią przebywała na leczeniu klimatycznym (w Innsbrucku i Nicei), siedmioletnia Bronia opiekowała się młodszymi siostrami – Heleną i Marią (późniejszą noblistką). Musiała też pomagać w prowadzeniu domu. Francuska dziennikarka Natacha Henry, biografka Marii i Bronisławy, podkreśla, że Bronia „[…] już w wieku ośmiu lat umie przyrządzać doskonały żurek i barszcz. Potrafi zrobić bigos, który można jeść cały tydzień”.

Prawdziwy sprawdzian nadszedł pod koniec lat siedemdziesiątych, gdy zmarła najstarsza siostra Zosia, a następnie – matka. Trzynastoletnia Bronia przejęła gospodarstwo domowe, udzielała korepetycji. Była przy tym świetną uczennicą. Maturę zdała ze złotym medalem. Jednak o dalszym kształceniu mogła jedynie marzyć. Kobiet na ziemiach polskich nie przyjmowano wówczas na studia. Uczęszczała wprawdzie wraz z siostrami na wykłady znakomitego Uniwersytetu Latającego, jednak ukończenie tych kursów nie dawało absolwentom żadnych oficjalnych uprawnień.

Maria i Bronisława Skłodowskie, około 1886, licencja PD, Wikimedia Commons

Bronisława Skłodowska marzyła o studiowaniu medycyny na Sorbonie. Zgromadziła pewną sumę pieniędzy na początek edukacji we Francji. Pokrycie dalszych kosztów było możliwe dzięki młodszej siostrze Marii, która postanowiła wysyłać Broni połowę swojej nauczycielskiej pensji.

Bronisława z entuzjazmem zaczynała nowe życie w Paryżu. Wytrwale zapamiętywała niezliczoną ilość francuskich terminów z zakresu anatomii, fizjologii, chorób i terapii. Ambitna studentka skupiła swe zainteresowania na ginekologii, położnictwie, opiece nad noworodkiem. Studia i późniejsza praca nie ograniczyły jej życia osobistego. W 1891 roku poślubiła Kazimierza Dłuskiego, a rok później urodziła córkę Helenę. Już jako żona i matka obroniła w 1894 roku pracę doktorską poświęconą karmieniu piersią.

Budowa sanatorium Bronisławy i Kazimierza Dłuskich w Zakopanem, 1901, „Głos Narodu” 1901, nr 9, licencja PD, Wikimedia Commons

Bronisława i Kazimierz zamieszkali w jednej z najuboższych dzielnic Paryża. W swym mieszkaniu udzielili gościny siostrze Bronisławy. Przyszła genialna uczona, Maria Skłodowska dzięki pomocy Broni wreszcie sama mogła rozpocząć studia. Dłuscy prowadzili nadzwyczaj aktywne życie. Kazimierz, lekarz specjalista chorób płuc, przyjmował wielu pacjentów. Najbiedniejszym udzielał porad za darmo. Własny gabinet miała Bronisława, specjalistka chorób kobiecych. Wieczorami Dłuscy podejmowali przyjaciół, zwłaszcza Polaków. Bywali u nich Ignacy Jan Paderewski, Stanisław Wojciechowski, Władysław Grabski, Henryk Sienkiewicz.

W 1898 roku Dłuscy powrócili na ziemie polskie. Osiedlili się w Zakopanem. W 1902 roku otworzyli w Kościelisku sanatorium dla chorych na gruźlicę. Nowoczesny ośrodek był znakomicie wyposażony: posiadał wygodne pokoje, pracownię bakteriologiczną, aparaturę rentgenowską. Wystrój wnętrz projektowali wybitni artyści. Bronisława zarządzała zakładem razem z mężem. Podczas I wojny światowej doktor Dłuska zorganizowała w Zakopanem tymczasowy szpital wojskowy. W 1919 roku małżonkowie opuścili Podhale i przeprowadzili się do Anina pod Warszawą, gdzie prowadzili prewentorium przeciwgruźlicze.

Pomnik Heleny Dłuskiej, patronki Centrum Rehabilitacji, Edukacji i Opieki  TDP "Helenów", 2019, fot. Dominika Rusiniak, licencja CC BY-SA 3.0

Dłuskich spotkały dwa osobiste nieszczęścia: na zapalenie opon mózgowych zmarł w 1903 roku pięcioletni syn, a w roku 1921 córka Helena popełniła samobójstwo. Małżonkowie zdecydowali wówczas przekazać swój majątek Robotniczemu Wydziałowi Wychowania Dziecka i Opieki nad Nim, związanemu z Polską Partią Socjalistyczną. W podwarszawskim Aninie, w posiadłości Kacza Kałuża, został utworzony ośrodek dla dzieci osieroconych i ubogich. Nadano mu nazwę Helenów, dla upamiętnienia córki fundatorów. Zaczął działać 12 października 1922 roku. Już cztery lata później przebywało w nim prawie osiemdziesięcioro podopiecznych. W placówce dbano o ich wszechstronny rozwój – oprócz nauki obowiązywała pomoc w kuchni i w ogrodzie. Starsi chłopcy mogli uczyć się stolarstwa lub introligatorstwa (oprawiania książek), a dziewczynki – krawiectwa i robót ręcznych. Specjalny program wychowawczy opierał się na współpracy między starszymi i młodszymi. W 1932 roku ośrodek odwiedziła Maria Skłodowska-Curie.


Bronisława Dłuska podczas otwarcia Instytutu Radowego w Warszawie, 1932, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Tragiczne doświadczenia osobiste nie złamały Bronisławy. Na prośbę swej siostry Marii zaangażowała się w projekt stworzenia Instytutu Radowego w Warszawie przy ulicy Wawelskiej. Odgrywała wielką rolę w zarządzaniu tą instytucją. Wybitna lekarka zmarła 15 kwietnia 1939 roku.

Ewa Olkuśnik

 

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook

„Babska” nauka w tajemnicy. Uniwersytet Latający i Jadwiga Szczawińska-Dawidowa

Ślady słynnego lekarza w murach Muzeum Historii Medycyny i Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Jakub Feliks de Michelis – prekursor nauczania akuszerii w Polsce i nadworny medyk rodu Branickich

Rentgen, auto i dynamo. Maria Skłodowska-Curie rusza na wojnę

Rewolucja Kazimiery Bujwidowej. Pierwsze krakowskie maturzystki i studentki na przełomie XIX i XX wieku