Elżbieta Łokietkówna

Zasługi i grzechy węgierskiej królowej

Osoba kontrowersyjna, uznawana za jedną z najważniejszych postaci XIV wieku. Węgierska królowa, polska regentka posiadająca niezwykły zmysł polityczny. Przyczyniła się do znaczącego zacieśnienia kontaktów pomiędzy Królestwem Polskim a Koroną świętego Stefana.

Przyjmuje się, że Elżbieta, córka Władysława Łokietka, urodziła się w 1305 r. Nie wiadomo dokładnie kiedy i w jakim miejscu, gdyż średniowieczni kronikarze nie mieli potrzeby przekazywania takich informacji potomnym. Była drugim w kolejności dzieckiem kujawskiego Piasta Władysława Łokietka – jej starszą siostrą była Kunegunda, żona Bernarda Statecznego, księcia świdnickiego, zaś młodszym bratem Kazimierz, któremu XIX-wieczni historycy nadadzą miano „Wielkiego”.

Kazimierz Wielki z żoną Aldoną, córką wielkiego księcia litewskiego Giedymina, przed tronem ojca, Władysława Łokietka, ilustracja Władysława Oleszczyńskiego do Śpiewów historycznych Juliana Ursyna Niemcewicza, 1833, Muzeum Narodowe w Krakowie, licencja PD, źródło: Zbiory Cyfrowe MNK

 

O wychowaniu Elżbiety wiadomo niewiele. Była związana bardzo mocno z zakonem klarysek, które obdarowywała w późniejszym czasie licznymi nadaniami, zarówno na Węgrzech, jak i w Polsce. Podejrzewa się, że zakonnice musiały odegrać znaczny wpływ na edukację młodej księżniczki – nauczyły ją między innymi czytać po łacinie.

Dorosłe życie młodej Elżbiety zostało zaplanowane przez jej ojca, który w 1320 roku został koronowany w Krakowie na króla zjednoczonej Polski. Władysław Łokietek potrzebował w regionie stałego sojusznika, którym – wobec wzrastającej potęgi czeskiego domu Luksemburgów – były właśnie Węgry. W tym samym roku księżniczka została wydana za mąż za węgierskiego monarchę Karola Roberta I z dynastii Andegawenów.

Rycina Ksawerego Pillatiego przedstawiająca portret Ludwika Węgierskiego oraz Elżbietę Łokietkównę na tronie, ilustracja dzieła Józefa Ignacego Kraszewskiego Wizerunki książąt i królów polskich, 1888, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, licencja PD, źródło: Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa

Po śmierci Kazimierza Wielkiego (1370 r.) została sprowadzona do Polski, by rządzić w niej w imieniu swojego syna – Ludwika Andegaweńskiego. Czas jej pobytu w kraju charakteryzuje się silnymi animozjami wielkopolsko-małopolskimi oraz walką o wpływy na dworze w Krakowie i Budzie. Była jedną z osób, które starały się nawiązać kontakt z możnowładztwem wielkopolskim i zapobiec wewnętrznym sporom w kraju.

XIV-wieczny kronikarz Jan z Czarnkowa tak pisał o jej rządach: „pod nieobecność króla, podczas rządów w Królestwie Polskim jego ukochanej rodzicielki, imieniem Elżbieta, królowej węgierskiej, działo się jeszcze gorzej niż przedtem, gdyż nie było i nie ma dotąd żadnej tam stałości ani pewności. Bo jeśli ktoś się uciekał do matki, ona go do syna odsyłała, a syn nawzajem odsyłał do matki, przez co nie mogło być i nie było rzeczywiście końca żadnym sprawom, chyba tylko tym, które się jej podobały”.

Elżbieta Łokietkówna w otoczeniu swych dzieci miniatura z Kroniki Ilustrowanej, ok. 1360, Państwowa Biblioteka Széchényiego w Budapeszcie, licencja PD, Wikimedia Commons

Mimo olbrzymiej krytyki jej rządów (między innymi osłabianie władzy królewskiej poprzez politykę licznych nadań i restytucji) należy powiedzieć, że za jej czasów silnie rozwinął się handel pomiędzy Polską a Węgrami. Przeprowadziła ponowną reformę żup solnych oraz kontynuowała politykę tworzenia wsi i miast na prawie niemieckim. Doprowadziła także do koronowania na króla Polski Jadwigę Andegaweńską – jej wnuczkę.

Tomasz Związek

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
O śmierci Jaśka Kmity. Relacje polsko-węgierskie za panowania Ludwika Węgierskiego
Stara księżna na bryle soli. Obraz Jana Matejki Święta Kinga modląca się pośród sądeckich gór w Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce

Pod skrzydłami dobrej pani. Księżna Kinga i klasztor Klarysek w Starym Sączu

Dlaczego zginął kanonik Marcin Baryczka?
Wieliczka woj. małopolskie
Kraków woj. małopolskie