Bolesław Rogatka

Czarna owca Piastowskiej Dynastii

9 kwietnia 1241 r. w bitwie z Tatarami pod Legnicą śmierć poniósł książę Henryk Pobożny. Jego ściętą głowę, zatkniętą na włócznię, zwycięzcy pokazali obrońcom legnickiego zamku. Widok był przerażający, ale syn poległego władcy, siedemnastoletni Bolesław, zbytnio się nim nie przejął. Niebawem beztrosko bawił się na rycerskim turnieju.

Książę Bolesław Rogatka (ok.1224–1278), zwany także Łysym lub Srogim, był jednym z najokrutniejszych i najbardziej zdemoralizowanych Piastów. Śmierć jego ojca doprowadziła do rozpadu żmudnie budowanej w I poł. XIII w. monarchii Henryków śląskich. Bolesław odziedziczył Dolny Śląsk. Wraz z upływem lat jego dzielnica stopniowo się zmniejszała, by w końcu lat 40. skurczyć się do niewielkiego księstwa legnickiego. Roztrwonieniu dorobku ojca i dziadka (Henryka Brodatego) towarzyszyły skandaliczne poczynania Rogatki.

Obmywanie twarzy Bolesława Rogatki przez babkę św. Jadwigę, Miniatura z XV wieku, za: poczet.pl

Bolesław toczył walki z młodszymi braćmi – Henrykiem i Konradem. W 1249 r. najechał należące do Henryka księstwo wrocławskie. W zgliszczach spalonego wówczas kościoła w Środzie zginęło 500 mieszczan. W 1257 r. usiłował porwać Konrada, księcia Głogowa, ale ostatecznie sam trafił do niewoli u brata. W 1277 r. pokonał w bitwie i uwięził swego bratanka Henryka Probusa. W awanturniczej polityce Rogatka nie oszczędzał przedstawicieli Kościoła. Biskupa wrocławskiego Tomasza obrabował, wtrącił do lochu i zakuł w kajdany. Klątwa rzucona przez biskupa Pełkę i groźba krucjaty, którą przeciwko Rogatce zamierzał zorganizować papież Aleksander IV, wystraszyły legnickiego księcia. Biskup został uwolniony, a Bolesława – po wyrażeniu przezeń skruchy i odbyciu pokuty – przyjęto na łono Kościoła.

Jan Styfi, Bolesław Łysy Rogatka,1879, Biblioteka Narodowa, licencja PD, źródło: Polona

Bezwzględny władca Legnicy, prowadząc swą awanturniczą politykę, wydawał krocie na najemne oddziały płatnych zbirów. W celu zdobycia pieniędzy zaciągał ogromne długi. Aby uzyskać środki na planowane wojny, oddał w zastaw arcybiskupowi Magdeburga Ziemię Lubuską (1250 r.). Miała ona kapitalne znaczenie strategiczne, gdyż strzegła przeprawy przez Odrę. Rogatka nie zdołał jej wykupić. W przyszłości umożliwiło to ekspansję Marchii Brandenburskiej na ziemie polskie.

Fatalnie układało się prywatne życie księcia. Zadłużony popadł w taką nędzę, że musiał sprzedać nawet własnego konia. W towarzystwie grajka Surriana pieszo przemierzał śląskie gościńce. Pierwsza żona, Jadwiga z Anhaltu, zmarła – podobno – ze zgryzoty. Druga, Eufemia, pieszo uciekła do swego ojca na Pomorze.

Jan Matejko, Bolesław II Rogatka z trzecią żoną Zofią Doren i z grajkiem, 1977, Wikimedia Commons

Charakter władcy Legnicy mogą częściowo tłumaczyć wspomnienia z dzieciństwa. Babka, święta Jadwiga, i matka, księżna Anna, poświęcały się typowo średniowiecznej dewocji. Aby skłonić do pobożności małego Bolka, zmuszano go do mycia twarzy wodą, w której nogi płukały stare zakonnice.  Rogatka nie zapomniał tych upokorzeń. Ani nie pożegnał się z umierającą w 1265 r. matką, ani nie wziął udziału w uroczystościach kanonizacji babki w roku 1268 r. Książę-dziwak zmarł w 1278 r. Niedługo przed śmiercią ufundował w Legnicy klasztor dominikanów, gdzie złożono jego szczątki. Pozostawił po sobie wątpliwą sławę najbardziej nieobliczalnego przedstawiciela piastowskiej dynastii.

Ewa Olkuśnik

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Legnickie Pole woj. dolnośląskie
Czego się wstydził Bolesław Wstydliwy

Zagadkowe zabójstwo książęcej małżonki

Krosno Odrzańskie woj. lubuskie
Gdy Chełmno było wzorem