Tytus Chałubiński

Lekarz, Który zabrał warszawiaków w tatry

Kilku ubranych „miastowo” gentlemanów ochoczo pnie się wśród przepaścistych skał ku górującej wysoko, na tle nieba, wąskiej szczerbinie przełęczy. Towarzyszy im grupa górali. Ubrani w tradycyjne, barwne stroje, objuczeni workami z niezbędnym wyposażeniem, ofiarnie pomagają „dólskim panom” w pokonywaniu trudów wędrówki.

W roku 1889 zmarł w Zakopanem dr Tytus Chałubiński. W warszawskim „Kurierze Codziennym” sławnego lekarza żegnał Bolesław Prus: „Zasługami Chałubińskiego można by obdzielić ze czterech ludzi, a każdy miałby dosyć. Lecz jemu było ich za mało, więc jeszcze »stworzył miejscowość« – Zakopane. […] Chałubiński nie tylko nauczył naszych turystów szukać wypoczynku i rozrywki w swojskiej miejscowości, ale przyczynił się do podwojenia w niej liczby domów. Z jego i [Ignacego] Baranowskiego inicjatywy powstała szkoła rzeźbiarska, on założył góralom kasę wkładowo-zaliczkową, poodkrywał nowe drogi w górach, wykształcił korpus przewodników, jakim równych nie ma na świecie, nawet – nauczył siać górali koniczynę!...”.

Leonard Stroynowski, Portret Tytusa Chałubińskiego, Muzuem Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem

Nazwisko Chałubińskiego na zawsze pozostanie związane z Tatrami. To on zwrócił uwagę na klimatyczne walory Zakopanego w leczeniu gruźlicy, „odkrył” piękno podhalańskiej kultury, zainicjował badania nad tatrzańską przyrodą. To on stworzył swoisty model zwiedzania naszych najwyższych gór, organizując tzw. „wycieczki bez programu”. Grupę turystów prowadzili specjalnie dobrani górale. Przewodnicy wskazywali drogę, pomagali w pokonywaniu trudnych miejsc, transportowali ciężkie bagaże. Na postojach opiekowali się „panami”, śpiewali, grali na skrzypkach, tańczyli. W ten sposób przybywająca pod Tatry inteligencja poznawała piękno góralszczyzny.

Dom Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem, po 1922 r., źródło:fotopolska.eu

Co sprawiło, że warszawski lekarz wywarł tak przemożny wpływ na narodziny „mody na Tatry”? Zdecydowała o tym pozycja, jaką dr Chałubiński zdobył ofiarną pracą i kompetencjami najwyższej próby. Urodził się w 1820 r. w Radomiu. Studiował w Akademii Medyko-Chirurgicznej w Wilnie, Uniwersytecie w Dorpacie i Uniwersytecie w Würzburgu, gdzie w 1844 r. uzyskał dyplom doktora medycyny.

W 1845 r. rozpoczął praktykę lekarską w Warszawie. Pracował w Szpitalu Ewangelickim, a następnie w Szpitalu Dzieciątka Jezus. W roku 1859 objął stanowisko profesora w nowo otwartej warszawskiej Akademii Medyko-Chirurgicznej. W 1862 został profesorem w założonej właśnie Szkole Głównej. Po jej likwidacji w 1869 r. wykładał krótko w utworzonym przez Rosjan Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. Zmuszono go do odejścia w 1871 r., ponieważ nie chciał wykładać po rosyjsku.

Grupa turystów obok szałasów schroniska Towarzystwa Tatrzańskiego na Hali Gąsienicowej, 1899 r., źródło: Polona

Chałubiński, pochłonięty pracą pedagogiczną i praktyką lekarską, nie stronił od działalności społecznej. W roku 1861 wszedł w skład Delegacji Miejskiej, która miała zapewnić spokój w Warszawie w czasie pogrzebu pięciu poległych uczestników manifestacji z 27 lutego. Aktywnie działał w Towarzystwie Lekarskim Warszawskim. Cieszył się ogromnym szacunkiem wśród niezliczonych pacjentów. Jego autorytet zaważył na spopularyzowaniu kuracji i wypoczynku pod Giewontem. Chałubiński poznał Tatry podczas pierwszych wycieczek w latach 50. Od 1873 r. regularnie spędzał wakacje w Zakopanem. W 1882 r. wybudował tu dla siebie dom, osiadł w nim na stałe w 1888. Rok później zmarł. Wybitny warszawiak, patriota, społecznik, patron jednej z głównych stołecznych ulic, został pochowany na Starym Cmentarzu na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem.

Marek Olkuśnik

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Opera ku pokrzepieniu serc. Straszny dwór sTANISŁAWA mONIUSZKI

Józef Dietl. wizjonerski prezydent Krakowa

Dramat uwiedzionej dziewczyny. hALKA sTANISŁAWA mONIUSZKI
Dlaczego "Fabryczna"? Sto pięćdziesiąt lat kolei w Łodzi