W SAMYM ŚRODKU BITWY

PANORAMA RACŁAWICKA W MUZEUM NARODOWYM WE WROCŁAWIU

W drugiej połowie XIX wieku Polacy w zaborze austriackim cieszyli się znacznymi swobodami politycznymi. Z upodobaniem organizowano uroczystości ku czci wielkich wydarzeń i narodowych bohaterów. Gdy zbliżała się rocznica powstania kościuszkowskiego, postanowiono uczcić ją w wyjątkowy sposób.

Galicyjskie elity uznały, że najlepszym sposobem upamiętnienia bohaterstwa przodków będzie przypomnienie zwycięskiej bitwy pod Racławicami 4 kwietnia 1794 r. Wykorzystano do tego medium, cieszące się wówczas nadzwyczajną popularnością. Była nim „panorama" - gigantyczne malowidło o wysokości kilkunastu i długości ponad 100 metrów, eksponowane w specjalnym, okrągłym budynku.

Grupa malarzy w pracowni: Jan Styka, Wincenty Wodzinowski, Wojciech Kossak, Tadeusz Popiel i inni, fot. nieznany, 1893-1894, Muzeum Narodowe w Warszawie, licencja PD, źródło: Cyfrowe MNW


Wykonanie Panoramy Racławickiej powierzono popularnym wówczas malarzom – Janowi Styce i Wojciechowi Kossakowi. Pomagało im kilku innych artystów. Sporządzono dokładne szkice miejsca bitwy i przeprowadzono gruntowne studia nad umundurowaniem i uzbrojeniem walczących wojsk.

Fragment Bitwy pod Racławicami, obraz namalowany przez zespół malarzy pod kierunkiem Jana Styki i Wojciecha Kossaka, 1893-1894, Panorama Racławicka – oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu, licencja PD, źródło: media społecznościowe muzeum  

Okrągły pawilon, mający służyć eksponowaniu panoramy, wykonano w Wiedniu. Płótno, na którym miało powstać malowidło, sprowadzono z Belgii. Prace nad dziełem trwały od sierpnia 1893 r. do maja 1894 r. Po raz pierwszy zaprezentowano je w czerwcu 1894 r., podczas Powszechnej Wystawy Krajowej we Lwowie.

Kompozycja zdumiewa rozmachem i bogactwem szczegółów. Prowadzeni przez Tadeusza Kościuszkę kosynierzy zdobywają rosyjskie armaty. Kosy dziesiątkują carskich artylerzystów. Wojciech Bartos, gasząc własną czapką lont, uniemożliwia kanonierowi oddanie strzału. Ubrani w zielone mundury grenadierzy cofają się przed atakiem polskiej piechoty. Kawaleria rozprasza oddział kozaków. Do niewoli prowadzeni są jeńcy. Okoliczni włościanie zanoszą pod przydrożnym krzyżem modły o zwycięstwo. Realistyczna scenografia – rośliny, nierówności terenu, fragmenty budynków – sprawia, że oglądający ma wrażenie, iż znalazł się w ogniu bitwy.

Fragment Bitwy pod Racławicami (fragment z wizerunkiem Tadeusza Kościuszki), obraz namalowany przez zespół malarzy pod kierunkiem Jana Styki i Wojciecha Kossaka, 1893-1894, Panorama Racławicka – oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu, licencja PD, źródło: media społecznościowe muzeum

Ogromne malowidło, mierzące 15 m wysokości i 114 m długości, od chwili powstania cieszyło się wielką popularnością. W roku 1896 obejrzało je w Budapeszcie 800 tys. osób. Stale eksponowano je we Lwowie. Gdy po zakończeniu II wojny światowej Lwów znalazł się w granicach Związku Radzieckiego, Panorama Racławicka została przewieziona do Wrocławia. Jednak komunistyczne władze nie udostępniały jej publiczności. Starania ludzi kultury, nauki, środowisk artystycznych były bezskuteczne.

Fragment Bitwy pod Racławicami, obraz namalowany przez zespół malarzy pod kierunkiem Jana Styki i Wojciecha Kossaka, 1893-1894, Panorama Racławicka – oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu, licencja PD, źródło: media społecznościowe muzeum  

Dzieło Styki i Kossaka, przechowywane w złych warunkach, zwinięte w ogromne rulony, stopniowo niszczało. Dopiero przełom roku 1980 umożliwił podjęcie prac nad odrestaurowaniem i udostępnieniem malowidła. Konserwatorzy przez 5 lat przywracali obrazowi dawną świetność. Panoramę Racławicką udostępniono publiczności w czerwcu 1985 r. Jest ona jedną z zaledwie 25 panoram istniejących dzisiaj w świecie. Ekspozycja stanowi Oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu.

Ewa Olkuśnik

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Czy Tadeusz Kościuszko lubił haftować? Artystyczne zainteresowania Naczelnika

Malarska wizja bitwy o Sybin. Fragment "Panoramy Siedmiogrodzkiej" Jana Styki ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

Trzeba tylko otworzyć oczy, a usta otworzą się same. Szkic do olbrzymiego obrazu "Panorama Tatr" z Muzeum Narodowego w Krakowie

 

Wrocław woj. dolnośląskie

Tadeusz Kościuszko przybywa na ratunek! "Grób Ojczyzny" Franciszka Smuglewicza z Muzeum Narodowego we Wrocławiu