SYMBOL „KRWAWIĄCEJ GRANICY”

KAMIEŃ WERSALSKI ZE ZBIORÓW MUZEUM NARODOWEGO w SZCZECINIE

Podstawowym wyznacznikiem relacji polsko-niemieckich w okresie międzywojennym był kończący I wojnę światową Traktat Wersalski. Podjęte wówczas decyzje nie zaspokajały bowiem żądań terytorialnych żadnej ze stron, co powodowało nasilanie się istniejących wcześniej wzajemnych animozji.

 

 

Odzyskanie przez Polskę niepodległego bytu państwowego w 1918 r. rozpoczęło trudny okres formowania jej granic. Pierwsze decyzje dotyczące ich kształtu zapadły podczas konferencji pokojowej w 1919 r. w Wersalu pod Paryżem. Państwa zwycięskiej koalicji i pokonane Niemcy zawarły wówczas traktat pokojowy wyznaczający naszą zachodnią granicę. Na jego mocy Polsce przyznano Wielkopolskę i Pomorze Wschodnie bez Gdańska, który otrzymał statut wolnego miasta. O przynależności państwowej Górnego Śląska, Warmii i Mazur miały zadecydować z kolei przeprowadzone tam plebiscyty.

Kamień graniczny ustawiony na granicy polsko-niemieckiej wytyczonej na mocy traktatu wersalskiego, granit, 1919, Muzeum Narodowe w Szczecinie, fot. G. Solecki

Zgodnie z podjętymi decyzjami wytyczeniem i oznakowaniem granic zajęły się międzynarodowe komisje. Początkowo przy ich wyznaczaniu sypano kopce, wały, a także układano piramidy z kamieni. Z czasem zaczęto je wymieniać na słupy graniczne, których ujednolicony wzór dla granicy polsko-niemieckiej określony został w dokumentach traktatowych. Znaki te popularnie zwane były kamieniami wersalskimi, co związane było z wykutym na nich napisem, nawiązującym do miejsca i daty podpisania traktatu pokojowego: Versailles 28.6.1919. Stawiano je wzdłuż granicy w odcinkach kilkukilometrowych, mniejsze zaś pomiędzy nimi. Były to bloki ciosanego granitu, o bokach 40x40 cm, wystające nad powierzchnię ziemi na wysokość około 75 cm. Na jego przeciwległych bokach umieszczone były literowe oznaczenia państw graniczących: P dla Polski, D (Deutschland) dla Niemiec. Na szczycie każdego znajdował się niewielki otwór, od którego odchodziły linie wskazujące kierunek do następnych znaków.

Kamień graniczny ustawiony na granicy polsko-niemieckiej wytyczonej na mocy traktatu wersalskiego, granit, 1919, Muzeum Narodowe w Szczecinie, fot. G. Solecki

Wybuch II wojny światowej spowodował ponowne wymazanie Polski z mapy Europy. Niemcy natychmiast rozpoczęli usuwanie znaków granicznych ze znienawidzonej przez siebie granicy. Część z nich wykopywano i wrzucano do rzeki, inne zaś niszczono. Do dziś przetrwały tylko pojedyncze przedwojenne znaki graniczne. Jeden z nich znajduje się w zasobie Muzeum Narodowego w Szczecinie i stanowi on pozostałość po zbiorach przedwojennego niemieckiego Muzeum Prowincjonalnego. Prawdopodobnie graniczny kamień wersalski trafił tam w 1932 r. na wystawę poświęconą strefie granicznej. Nie wiadomo jednak, z którego dokładnie miejsca z granicy polsko-niemieckiej pochodzi.

 

Anna Lew-Machniak

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
DROGA DO NOWOCZESNOŚCI. POMNIK SZOSY BRZESKIEJ W WARSZAWIE I TERESPOLU
POLSKI SYMBOL. HISTORIA GODŁA Z KONSULATU RP W SZCZECINIE Z MUZEUM NARODOWEGO W SZCZECINIE
Wymarsz pierwszej kadrowej
Kompozytor w Poznaniu wywołuje powstanie
Co łączy Józefa Piłsudskiego z Ramzesem XIII? Litografia Edwarda Okunia ze zbiorów Muzeum Niepodległości w Warszawie
Kartka z życzeniami dla Marszałka. Jak Józef Piłsudski stał się symbolem NIepodległosci
Ludu Polski! Polski chłopie i robotniku! Manifest Tymczasowego Rządu Republiki Polskiej z 1918 roku