Człowiekowi od wieków towarzyszył lęk związany z niepoznaną i nieodgadnioną przyszłością. Obawy o zdrowie, utrzymanie poprawnych relacji z otoczeniem, zachowanie właściwej pozycji i stanu majątkowego wpisane są w zwyczajny rytm życia. Próby odpowiedzi na pytanie, co przyniesie los, poszukuje się częstokroć w wiedzy astrologicznej i kabalistycznej. W czasach nowożytnych obie te dziedziny uznawane były za rodzaj poznania ściśle naukowego. Do ciekawych przykładów poruszających tę tematykę zaliczyć należy rękopiśmienny utwór pt. Księga kabał królowej Sobieskiej, obecnie przechowywany w Bibliotece Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Księga trafiła do zbiorów biblioteki w 1828 r. Liczące aż 425 kart dzieło jest unikatowe ze względu na prezentowaną tematykę. Jak do tej pory nie udało się ustalić istnienia podobnych ksiąg w zbiorach publicznych. Księga kabał składa się z dwóch części. Pierwsza, napisana w języku włoskim, jest teoretycznym podręcznikiem, anonimowego jak na razie, autorstwa, w którym zdefiniowano i określono cele kabały. Słowo „kabała” oznacza mistyczno-filozoficzny nurt wiedzy wywodzący się z kultury judaistycznej, wykorzystywany następnie przez pitagorejczyków, a zmierzający do poznania tajemnic boskich. Podstawą funkcjonowania kabały jest przypisanie każdej literze oraz cyfrze ukrytego znaczenia nadanego jej przez Stwórcę. W konsekwencji − jak głoszą nauki kabały − posłużyły one Bogu do zorganizowanie i uporządkowanie świata, w którym żyjemy. Autor (kobieta lub mężczyzna) księgi nie poprzestał jednak na tych wiadomościach i ukazał całe bogactwo nauk tajemnych.
Karta z rękopiśmiennej "Księgi kabał królowej Marii Kazimiery Sobieskiej”; ok 1702- 1713, zbiory Biblioteki Jagiellońskej, licencja PD, za: Muzeum Pałacu Króla Jana III Sobieskiego w Wilanowie
W księdze znajdują się zasady stawiania horoskopów wraz ze szkicem schematycznego układu nieba podzielonego na dwanaście obszarów odpowiedzialnych za sfery położenia planet i znaków zodiaku. Na stronicach księgi dostrzec można także wskazania z zakresu chiromancji, czyli wróżenia z ręki, wraz z odpowiednimi rysunkami dłoni poprzedzielanej liniami i wzgórkami. Druga część księgi stanowi praktyczne zastosowanie wskazówek sztuki kabalistycznej. Jej autorstwo ze względu na treść, charakter pisma, krój liter, użyty język (głównie francuski) i wymienione postacie przypisać można bez wątpienia królowej Marii Kazimierze Sobieskiej.
Jan Tretko, Portret Marii Kazimiery Sobieskiej, 1676, Muzeum Pałacu Króla Jana III Sobieskiego w Wilanowie, licencja PD, Wikimedia Commons
Pozwala to stwierdzić, że część pierwsza powstała wcześniej, w sposób całkowicie zamierzony, jako kurs kabały na późniejszy użytek monarchini. Wnosić stąd można, że królowa była zleceniodawczynią napisania pierwszej części u nieznajomego mistrza sztuki kabalistycznej. Tematy poruszane przez Marysieńkę we wróżbach wskazują, że dzieło powstawało na przestrzeni lat 1702−1713, czyli w czasie stałego pobytu królowej w Rzymie. W Wiecznym Mieście, mimo wielu restrykcji płynących zza murów Pałacu Apostolskiego, już od średniowiecza rozwijała się sztuka kabalistyczna, a jej rozkwit przypadł właśnie na przełom XVII i XVIII w. Co ciekawe, w księdze odnaleźć możemy także zasady medycyny sympatycznej, zakładającej ścisły związek między ziołolecznictwem, praktykami magicznymi i religijnymi (np. modlitwy) a wpływem planet. Założenia owej sztuki wykorzystywała również królowa do sporządzenia naparów i syropów ziołowych, czego śladem są receptury odnotowane w księdze. Królowa przez całe życie stosowała kuracje wodolecznicze, picie „cudownych” mikstur, nacieranie wódkami i maściami – bardzo dbała o swoje zdrowie i nieprzemijającą urodę.
Jarosław Pietrzak
Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU