Rola kobiety zmieniła się zdecydowanie: od pracy domowej do zainteresowań społecznych i naukowych. Stała emancypacja i zyskiwanie coraz to większych uprawnień sprawiły, że kobiety podkreślały swoje miejsce w społeczeństwie i zaczęły być traktowane jako pełnowartościowe jednostki. Wynalazki przełomu XIX i XX wieku, takie jak telegraf i telefon, stworzyły idealne warunki do powstawania miejsc pracy, które szybko zostały zdominowane przez rzeszę pań. Telegrafistki, telefonistki i pracownice poczty to jedne z najbardziej charakterystycznych przykładów zawodów, dzięki którym łączność między ludźmi stawała się coraz szybsza. Gruntownie przygotowane w zakresie prowadzenia łączności telegraficzno-telefonicznej panie zasilały kadry urzędów pocztowych w całej Polsce, o czym przypominają nam sceny uwiecznione na licznie gromadzonych w Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu fotografiach i pocztówkach.
Możliwości awansu społecznego i niezależności finansowej kobiet pojawiły się pod koniec XIX wieku wraz z wprowadzeniem do powszechnego użytku aparatów Morse’a, pozwalających w szybkim tempie komunikować się za pomocą krótkich i długich impulsów prądu elektrycznego. Kobiety, które nabyły umiejętność obsługi telegrafu, stały się bardzo szybko mistrzyniami w tej dziedzinie.
Kolejnym wynalazkiem stwarzającym szanowaną i w miarę dobrze płatną pracę był telefon. Wywoływał on potężne zdumienie, stanowiąc zarazem nie lada konkurencję dla telegrafu. Bezpośrednia rozmowa okazała się bowiem dogodniejsza niż przesyłanie depesz telegraficznych. Każdy abonent posiadający aparat telefoniczny miał tylko jedną linię wyjściową: do centrali telefonicznej, której personel składał się głównie z kobiet łączących abonentów z pożądanymi numerami. Zatrudnianie pań w charakterze telefonistek nie było przypadkowym zabiegiem, gdyż początkowo aparaty lepiej przenosiły dźwięki o wyższych częstotliwościach, dlatego głosy kobiet brzmiały wyraźniej.
Operatorka centrali telefonicznej ręcznej, Polska, lata trzydzieste XX wieku, licecja PD, pocztówka, Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu
W Polsce przyjmowaniu kobiet w sektorze łączności sprzyjało przedsiębiorstwo państwowe Polska Poczta, Telegraf i Telefon, powstałe w dwudziestoleciu międzywojennym. Jego władze, mimo początkowych uprzedzeń odnośnie do pracy kobiet w placówkach pocztowo-telekomunikacyjnych, zdecydowały się na powierzenie im zadań nie tylko na stanowiskach telegrafistek i telefonistek, ale także w służbie okienkowej obsługującej klientów na poczcie.
Pracownica resortu łączności w mundurze, 1970, fotografia, Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu, dzięki uprzejmości muzeum
Prawdziwy przełom w kwestii ich zatrudniania nastąpił jednak po zakończeniu II wojny światowej, kiedy coraz chętniej widziano panie w charakterze listonoszek, pracownic sortowni listów i paczek, a także jako kierowców samochodów łączności, monterek linii napowietrznych przy zakładaniu linii telefonicznych, pakowaczek czy w obsadach ambulansów pocztowych. Panie zdecydowanie lepiej wywiązywały się ze swoich obowiązków niż mężczyźni, miewały mniej zatargów z klientami, pracowały dokładniej, a przy łącznicach telefonicznych stały się niezastąpione. Ich praca przy odbudowie poczty i telekomunikacji była ceniona i uznawana, dlatego też zaproponowano, aby otrzymały te same prawa w służbie pocztowej, co mężczyźni. Rząd doceniając rolę i znaczenie kobiet w państwie, dał im możliwość zrealizowania dotychczasowych, teoretycznych praw w praktyce. W związku z rosnącą liczbą zatrudnianych pań w przedsiębiorstwie Polska Poczta, Telegraf i Telefon Zarząd Główny Związku Zawodowego Pracowników Poczt i Telekomunikacji, umożliwiając im zaangażowanie się w prace społeczne i związkowe, utworzył Referaty Kobiece. W ten sposób kobiety poprzez swoje przedstawicielki reprezentowały własne potrzeby i postulaty, przyczyniając się tym samym do odbudowy życia w powojennej Polsce.
Pracownica Obwodowego Urzędu Pocztowo-Telekomunikacyjnego Zgorzelec 1, 1963, fotografia, Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu, dzięki uprzejmości muzeum
Nieustannie rozwijające się i podnoszące swoje kwalifikacje pracownice łączności borykały się niestety także z wieloma problemami wynikającymi z charakteru podejmowanej przez nie pracy. Te niedogodności nie przyczyniły się jednak do rezygnacji z niej. Wręcz przeciwnie, wskaźnik zatrudnienia kobiet w kolejnych latach wzrastał, co dowiodło, że kobiety potrafiły radzić sobie nawet w najtrudniejszych warunkach. Tajemnicą ich sukcesów były obowiązkowość i dokładność. Znaczenie kobiet w łączności potwierdzają liczne fotografie, a także satyryczne pocztówki gromadzone od lat w Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu. Zdjęcia stanowią w większości dary pracownic poczty, tak chętnie dzielących się z nami swoją historią. Te gesty pokazują, że były one w pełni świadome misji, jaką pełniły przez długie lata pracy.
Izabela Kupietz
Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
