Już sam tytuł Tryptyku Jagiellońskiego nawiązuje do czasów, gdy na polskim tronie zasiadali przedstawiciele wywodzącej się z Litwy dynastii. Dzieło jest nie tylko „hołdem dla Jagiellonów”, jak pisał sam kompozytor, lecz kryje w sobie znacznie bardziej skomplikowaną historię.
Tryptyk Jagielloński Andrzeja Panufnika to krótki, siedmiominutowy utwór przeznaczony na orkiestrę smyczkową. Składa się z trzech części: Preambulum, Cantio i Chorea polonica. Utwór przywołuje pamięć o świetności państwa polskiego za czasów panowania potomków Władysława Jagiełły. Jak pisał sam kompozytor: „Utwór jest hołdem dla Jagiellonów, jednej z wielkich dynastii wpływających na Europę Środkową”. Panufnik oddaje ten hołd poprzez muzyczne przedstawienie ducha i klimatu wspaniałych czasów, kiedy na polskim tronie zasiadali najwybitniejsi władcy XV i XVI w. Panufnik przenosi nas w tamte czasy, opierając swoją kompozycję na muzyce polskiej powstałej w epoce Jagiellonów. W Tryptyku Jagiellońskim usłyszymy m.in. fragmenty z Tabulatury organowej Jana z Lublina, pieśni Krzysztofa Klabona i Tabulatury Lutniowej Wojciecha Długoraja.
Drzewo genealogiczne Jagiellonów, źródło: jagiellsalez.hol.es/drzewo-genealogiczne
Co ciekawe, utwór ten związany jest nie tylko z historią Polski w XIV-XVI wieku. Powstał w nawiązaniu do jak najbardziej współczesnych wydarzeń. Panufnik skomponował Tryptyk Jagielloński w 1966 roku, mając już na koncie kilka innych utworów opartych na tematach muzyki staropolskiej. Inspiracją do pisania takich dzieł stała się dla kompozytora odbudowywana po wojnie Warszawa, a w szczególności jej zabytkowe obszary – Stare Miasto czy Trakt Królewski. „Patrząc na odbudowywane, pozornie utracone skarby architektury, postanowiłem podjąć się podobnego zadania na gruncie muzyki”. Zadanie to zrealizował stosując w swoich utworach często zapomniane skarby muzyki polskiej.
Tryptyk Jagielloński został skomponowany w związku z jeszcze jednym wydarzeniem historycznym – przypadającym w 1966 roku 1000-leciem chrztu Polski. Utwór został skomponowany na tę szczególną okazję i wykonany w kościele Notre Dame de France w Londynie.
Jak pisał Calum McDonald: „Trwałym źródłem inspiracji pozostaje dla niego [Panufnika] Polska – jej historia, tradycje narodowe, krajobrazy”. Tryptyk Jagielloński jest tego doskonałym przykładem. Muzycznie nawiązując do Polski Jagiellonów, kompozytor starał się wpłynąć na zachowanie polskiego dziedzictwa kulturowego w ciężkich powojennych czasach. Dziś utwór ten może przypominać nam o tym, że Polskę i polską kulturę po zniszczeniach II wojny światowej starali się odbudowywać wszyscy – w tym polscy kompozytorzy.
Paulina Pieńkowska
