Pierwsi uczniowie podjęli naukę w tej szkole w 1899 roku. Zmieniały się programy i uczestnicy zajęć, po pół wieku „rozrósł się” także sam budynek, ale instytucja działa do dziś. Szkoła Świętego Ducha w Winnipeg miała niezwykłe znaczenie dla polskich emigrantów, którzy jeszcze w XIX wieku przybyli na kanadyjskie prerie.

Masowa emigracja zarobkowa z ziem polskich do Kanady rozpoczęła się pod koniec lat pięćdziesiątych XIX wieku. Aż do II wojny światowej najliczniejsza społeczność pochodzenia polskiego zamieszkiwała prowincje preryjne wewnątrz kontynentu – przede wszystkim Manitobę i jej stolicę Winnipeg. Przed I wojną światową – według danych statystycznych z 1911 roku – w Kanadzie mieszkały 33 652 osoby pochodzenia polskiego. W okresie międzywojennym ta liczba znacznie wzrosła: z 53 403 osób w 1921 roku do 145 500 w 1931 roku.

W 1899 roku powołano w Winnipeg nową parafię katolicką pod wezwaniem Świętego Ducha, która miała służyć różnym grupom etnicznym. Nową wspólnotą – w której dominowali katolicy pochodzenia niemieckiego i polskiego – opiekowali się Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej (OMI). W tym samym roku rozpoczęto budowę świątyni. Wznoszono kościół, plebanię i szkołę. Już we wrześniu 1899 roku aż 150 dzieci rozpoczęło naukę w prowizorycznych pomieszczeniach w suterenie budowanego kościoła. W 1902 roku oddano do użytku przestronny trzypoziomowy gmach szkoły, który stał się również miejscem pracy polskich stowarzyszeń. W ten sposób rozpoczęła działalność pierwsza w Kanadzie polska szkoła podstawowa. W 1905 roku wspólnota niemieckojęzyczna wybudowała własną świątynię, a parafia pod wezwaniem Świętego Ducha pozostała polska.

Obecny budynek szkoły został wybudowany w 1958 roku. Fot. Krystyna Szypowska / zbiory Ogniwo Polish Museum w Winnipeg, Manitoba w Kanadzie

W pierwszym okresie działalności Szkoła Świętego Ducha miała zdecydowanie polonijny charakter. Dzieci emigrantów uczyły się nie tylko języka polskiego, ale także literatury i historii Polski. W 1934 roku ta placówka uzyskała również status kanadyjskiej szkoły średniej (high school). W tym czasie była to jedyna polska high school w całej Kanadzie. Niestety ze względu na brak wystarczającej liczby nauczycieli i dostatecznej liczby sal lekcyjnych klasy szkoły średniej działały tylko kilka lat. Natomiast niezmiennie kontynuowano działalność szkoły podstawowej. W całej Kanadzie – podobnie jak w USA i innych krajach na całym świecie, do których emigrowali Polacy – funkcjonowało wiele placówek określanych jako polskie „szkółki”. Były to kursy, prowadzone najczęściej w soboty i niedziele albo wieczorami, których uczestnicy w czasie wolnym poznawali język i historię Polski. Szkołę w Winnipeg wyróżniały charakter instytucjonalny oraz skala działalności. Do południa prowadzono zajęcia w języku angielskim zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Edukacji w Manitobie. Po południu jednak nauka odbywała się wyłącznie po polsku.

Lekcja w latach pięćdziesiątych XX wieku. fot. Napoleon Milejszo / zbiory Ogniwo Polish Museum w Winnipeg, Manitoba w Kanadzie

Pierwsze podręczniki zostały przywiezione do nowo powstałej szkoły z USA. Gdy Polska odzyskała niepodległość, zaczęły powstawać organizacje mające na celu utrzymywanie łączności między ojczyzną a skupiskami polonijnymi, takie jak na przykład Światowy Związek Polaków z Zagranicy (zwany Światpolem). Dzięki darom Światpolu w okresie międzywojennym uczniowie Szkoły Świętego Ducha mogli uczyć się z takich samych podręczników jak ich rówieśnicy w Polsce.

Obecnie Holy Ghost School nie ma już charakteru szkoły polonijnej. Pod tą nazwą działają katolickie prywatne przedszkole i szkoła podstawowa. Kursy językowe są prowadzone jako zajęcia dodatkowe. W bezpośrednio sąsiadującym ze szkołą kościele nabożeństwa odbywają się w językach polskim i angielskim.

Michalina Petelska

Tekst powstał dzięki współpracy z Magdaleną Blackmore z University of Manitoba