W latach trzydziestych XX wieku port w Gdyni prowadził ożywione kontakty handlowe z krajami skandynawskimi. Opiekę duszpasterską nad ewangelickimi marynarzami z tych państw w wielu portach sprawował Kościół Szwedzki. W 1936 roku powstał w Gdyni Dom Marynarza Szwedzkiego. Jego nowoczesna siedziba przez blisko osiemdziesiąt lat pełniła różne funkcje – poza sakralną, także hotelową i konsularną.
Szwedzi mieli w Gdyni swoje miejsce formalnie od 1934 roku. Wówczas Gdyński Urząd Morski przekazał Szwedzkiemu Zarządowi Opieki nad Marynarzami teren u zbiegu ulic Jana z Kolna i Władysława IV. Na działce o powierzchni jednego tysiąca metrów kwadratowych stanął wkrótce dwupiętrowy budynek, mieszczący konsulat Królestwa Szwecji oraz ewangelicki zbór (świątynię) dla skandynawskich marynarzy. Obiekt został zaprojektowany w 1935 roku przez warszawskiego architekta Stanisława Płoskiego. W ciekawy sposób połączył on dwa nurty – funkcjonalizm i regionalizm. Doskonale widoczne jest to w obu, ustawionych prostopadle i nakładających się na siebie, skrzydłach budynku. Różnią się one wysokością oraz barwą i fakturami okładzin elewacyjnych. Część wschodnia, hotelowa, jest niższa, otynkowana i pozbawiona zdobień, które to cechy łączą go z funkcjonalizmem. Natomiast wyższe skrzydło – dawnej kaplicy i konsulatu – wykończono czerwoną, klinkierową cegłą i tynkiem imitującym płyty granitowe, co było odniesieniem do architektury regionalnej, wykorzystującej kamień. Połączenie cegły klinkierowej z jasnymi połaciami tynku, to charakterystyczne rozwiązanie plastyczne w budynkach modernistycznej Gdyni (na przykład elewacja Łuszczarni Ryżu).
Dom Marynarza Szwedzkiego w Gdyni, fotografia, druk na papierze, 1936 r., Muzeum Miasta Gdyni
Atutem nowoczesnej budowli była funkcjonalność. Wyraźnie rozdzielono wnętrza obiektu na część ogólnodostępną – z kaplicą protestancką na 400 osób, użytkową – z pokojami hotelowymi dla marynarzy oraz prywatną – z mieszkaniem pastora.
Wnętrze sakralne zostało ozdobione freskami przedstawiającymi motywy biblijne. Sceny połowu ryb, chrztu Chrystusa i powołania świętego Piotra zostały namalowane na ścianach kaplicy przez Witolda Marsa i Stanisława Teisseyre, artystów skupionych wokół Lwowskiego Zawodowego Związku Artystów Plastyków.
Dom Marynarza Szwedzkiego w Gdyni, fotografia, druk na papierze, 1936 r., Muzeum Miasta Gdyni
Dom i kościół oficjalnie otwarto w czerwcu 1936 roku, nabożeństwem odprawionym przez arcybiskupa Uppsali. Już w roku następnym placówkę odwiedziło ponad 27 tysięcy szwedzkich marynarzy. Od 1937 roku Szwedzi udostępniali budynek na nabożeństwa polskiej parafii ewangelicko-augsburskiej, a podczas okupacji, okresowo również na nabożeństwa prawosławne i mennonickie. Po wojnie Dom Marynarza Szwedzkiego nadal prowadził działalność duszpasterską i integrował szwedzkie środowisko. W dniach 15–19 września 1958 roku gdyńska kaplica była miejscem ważnego wydarzenia – obrad Konferencji Luterańskich Kościołów Mniejszościowych. Zorganizowała je Światowa Federacja Luterańska. W kryzysowych latach osiemdziesiątych XX wieku przez Dom płynęła pomoc humanitarna kierowana również do polskiego społeczeństwa. W latach 1972 -2006 mieściła się w nim Agencja Konsularna Królestwa Szwecji, a także placówki konsularne Finlandii i Norwegii.
Budynek dawnego Domu Marynarza Szwedzkiego w Gdyni, obecnie siedziba Konsulatu Kultury, 2018 rok, fot. L. Żurek
W dniu 25 marca 1987 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków. W 2015 roku miasto Gdynia odkupiło budynek od szwedzkiej wspólnoty wyznaniowej, z zamiarem przeniesienia w to miejsce samorządowego Centrum Kultury. Otwarcie nowej placówki, która ma działać pod nazwą Konsulat Kultury, zaplanowano na koniec sierpnia 2018 roku.
Weronika Szerle
Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
