Katowice w XIX stuleciu przeżywały rozwój demograficzny i gospodarczy w tempie typowym dla rewolucji przemysłowej zachodzącej na obszarach bogatych w złoża węgla kamiennego.
W latach 40. i 50. XIX wieku, jeszcze, jako osada fabryczna, uzyskały połączenia kolejowe z Berlinem, Wiedniem, Krakowem i Warszawą. W 1865 roku otrzymały prawa miejskie. Wówczas miasto, podobnie jak Górny Śląsk, przynależało do Królestwa Pruskiego, by już po kilku latach znaleźć się w zjednoczonych Niemczech.
„SejmSlaski” autorstwa Lestat (Jan Mehlich) - Praca własna. Licencja CC BY-SA 2.5 na podstawie Wikimedia Commons.
Klęska Niemiec w pierwszej wojnie światowej otworzyła drogę do połączenia Górnego Śląska z odrodzoną Polską. Katowice znalazły się na linii polsko-niemieckiego sporu. Tu mieścił się niemiecki komisariat plebiscytowy. Miasto w okresie trzech powstań śląskich i plebiscytu było miejscem licznych demonstracji, zarówno polskich, jak i niemieckich. W następstwie trzeciego powstania śląskiego dokonano korekty przyjętych granic na korzyść Polski. W 1922 roku, w wyniku tych zmian, Katowice znalazły się w II Rzeczypospolitej. Miasto zostało stolicą autonomicznego województwa śląskiego.
Najmniejsze z szesnastu województw Rzeczypospolitej składało się z odzyskanej od Niemiec części Górnego Śląska i polskiej części Księstwa Cieszyńskiego, które wcześniej było w zaborze austriackim. Jeszcze przed drugim powstaniem śląskim, w lipcu 1920 roku, odrodzona Polska, stając wobec konfrontacji z Rosją bolszewicką, uchwaliła Statut Organiczny Województwa Śląskiego. W warunkach zagrożonej egzystencji państwo polskie zdobyło się na akt rangi ustawy konstytucyjnej, przyjęty przez Sejm Ustawodawczy, oferujący autonomię Górnemu Śląskowi i Księstwu Cieszyńskiemu.
Statut Organiczny przekazał władzom województwa śląskiego wyłączność na podejmowanie decyzji we wszystkich sprawach miejscowych poza obronnością i polityką zagraniczną. Organem ustawodawczym autonomii stał się Sejm Śląski, w którym zasiadało 48 posłów. Organem wykonawczym administracji śląskiej była Rada Wojewódzka powoływana przez miejscowy Sejm oraz wojewoda reprezentujący Rzeczpospolitą. Śląsk dysponował osobnym skarbem i posiadał własną policję.
W międzywojennej Polsce Górny Śląsk należał do regionów wysoko rozwiniętych gospodarczo. Województwo śląskie miało najniższy wskaźnik analfabetyzmu. Dla odzyskanej dzielnicy należało stworzyć nowe powiązania ekonomiczne, tak by śląski węgiel, bojkotowany przez Niemcy, zyskał chłonne rynki zbytu. Budowa centralnej magistrali kolejowej łączącej Śląsk z portami nad Bałtykiem, z Gdańskiem, a potem z Gdynią oraz budowa portu w Gdyni pozwoliły zwiększyć eksport węgla i znacząco poprawić sytuację Górnego Śląska.
W Katowicach wzniesiono w okresie międzywojennym gmach przeznaczony dla autonomicznych organów województwa – Sejmu Śląskiego i Rady Wojewódzkiej. Budowę sfinansowano ze środków skarbu śląskiego. Gmach był największym obiektem administracji państwowej powstałym w II Rzeczypospolitej. Rozmachem realizacji, modernistyczną formą architektoniczną i wystrojem tej budowli podkreślono związek Górnego Śląska z resztą kraju oraz dano wyraz samodzielności dzielnicy w odrodzonej Polsce.
Jerzy Bracisiewicz
Powrót
