Białystok

woj. podlaskie

Rzeczpospolita Obojga Narodów była republiką szlachecką, ale już w XVII wieku realną władzę przejmowała górna warstwa stanu szlacheckiego, zwana magnaterią. Nieusankcjonowana prawem przewaga tej grupy nad resztą szlachty wynikała przede wszystkim z ogromnej dysproporcji majątkowej – magnaci byli latyfundystami.

"Pałac Branickich w Białymstoku fot. NID"

Piastowali też najwyższe stanowiska państwowe i kościelne, które gwarantowały warstwie magnackiej stały dostęp do senatu. Pozostałe instytucje polityczne Rzeczypospolitej, przede wszystkim sejmiki oraz sejm, także znalazły się pod kontrolą magnaterii.

Magnaterię stanowiło zaledwie kilkadziesiąt rodów, które w obliczu słabej władzy monarszej rywalizowały ze sobą o wpływy polityczne w kraju. Styl życia i status społeczny oraz prestiż najzamożniejszych rodow Rzeczypospolitej był  porównywalny z pozycją zachodnioeuropejskiej arystokracji. Jednak w Rzeczypospolitej, gdzie nadrzędną wartością pozostawał wciąż szlachecki egalitaryzm, rodziny magnackie, które zdobyły tytuły arystokratyczne, posługiwały się nimi bardzo ostrożnie. W XVII wieku w wyniku wolnych elekcji po koronę królewską sięgnęło dwóch reprezentantów magnaterii – Michał Korybut Wiśniowiecki (1669) oraz Jan Sobieski (1674).

Braniccy herbu Gryf byli jedną z kilkudziesięciu rodzin magnackich aktywnych politycznie w okresie saskim. Właściciel Białegostoku, hetman wielki koronny Jan Klemens Branicki, po kądzieli wnuk hetmana Stefana Czarnieckiego, stał na czele konserwatywnej frakcji polskiej magnaterii. Żonaty z Izabelą Poniatowską, siostrą Stanisława Augusta, przewodził stronnictwu wrogiemu Czartoryskim i Poniatowskim. Po śmierci Augusta III Sasa aspirował do korony polskiej i cieszył się ogromnym poparciem szlachty, ale o obsadzie tronu w 1764 roku zdecydowała caryca Katarzyna II, której wybór padł na Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Niezbędnym dopełnieniem magnackiego wizerunku był mecenat artystyczny, obejmujący fundacje kościelne i własne rezydencje. Wypadało posiadać siedzibę rodową odpowiadają pozycji politycznej, ale też i pałace w miastach stołecznych: w Warszawie, Krakowie, czy Wilnie. Kultura polska tego okresu, szczególnie architektura i sztuki piękne, pozostawały w ścisłym związku z barokiem zachodnioeuropejskim. Rezydencja białostocka Branickich, której ostateczny kształt nadał hetman Jan Klemens, pozostała pod silnym wpływem kultury francuskiej i w pełni zasługiwała na miano podlaskiego Wersalu. Dziś użytkownikiem obiektu jest Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.

Jerzy Bracisiewicz 

Powrót
drukuj wyślij facebook
Pogrzebowy gryf podlaskiego magnata. Podstawka pod trumnę Jana Klemensa Branickiego w Muzeum Narodowym w Krakowie
Pasja i promieniowanie. Historia aparatu rentgenowskiego ze zbiorów Muzeum Historii Medycyny i Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku

Badacz szczątków biskupów z Faras i mumii egipskich, czyli rzecz o profesorze Tadeuszu Dzierżykray-Rogalskim i kolekcji narzędzi antropometrycznych w zbiorach Muzeum Historii Medycyny i Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku

Obiekt strachu czy sposób na uwolnienie od choroby? Wiertarka stomatologiczna ze zbiorów Muzeum Historii Medycyny i Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku

Uwolnić od bólu czy doprowadzić do śmiechu? Aparaty do narkozy ze zbiorów Muzeum Historii Medycyny i Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku

Ślady słynnego lekarza w murach Muzeum Historii Medycyny i Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Jakub Feliks de Michelis – prekursor nauczania akuszerii w Polsce i nadworny medyk rodu Branickich

Polska dama, włoski malarz i francuski szyk. "Portret Izabeli z Poniatowskich Branickiej" Marcella Bacciarellego z Muzeum Narodowego we Wrocławiu
Tykocin woj. podlaskie