Pobyt Andegawenów na tronie polskim to zaledwie epizod w dziejach Korony (1370-1385). Ówczesne wydarzenia zmieniły jednak scenę polityczną i kontakty zewnętrzne Polski na wiele stuleci.
Ludwik Węgierski podzielił się władzą ze szlachtą ‒ od tamtej pory już żadnemu monarsze nie udało się odzyskać pozycji, jaką mieli ostatni Piastowie. Polscy możni wybrali związek z Litwą. Za Andegawenów książę Władysław Opolczyk, Piast pozostający w służbie Ludwika Węgierskiego, sprowadził do Polski z ruskiego Bełza ikonę jasnogórską, czyli powszechnie czczony przez polskich katolików obraz Matki Boskiej Częstochowskiej.
Pochodzenie i czas powstania obrazu są przedmiotem dyskusji. Bizantyńska ikona jest świadectwem przenikania się wpływów kultury wschodniej i zachodniej na ziemiach polskich. Obraz Madonna z Dzieciątkiem namalowany w typie Hodegetrii trafił do klasztoru założonego przez Władysława Opolczyka na ziemi wieluńskiej, w Częstochowie, na Jasnej Górze (1382). Fundator powierzył Jasną Górę sprowadzonym z Węgier paulinom. Od połowy XV wieku pauliński klasztor, położony na styku Śląska, Wielkopolski i Małopolski, stawał się najważniejszym ośrodkiem kultu maryjnego w Polsce. Pod koniec panowania Władysława II Jagiełły, podczas wojen husyckich, klasztor stał się celem napadu, a obraz obiektem profanacji. Z tego okresu pochodzą szramy na wizerunku Madonny.
Panowanie Zygmunta III Wazy otworzyło 60-letni konflikt polsko-szwedzki. Wazowie polscy pozostawali katolikami, zaś Wazowie szwedzcy krzewili luteranizm. Wazowie polscy nie zrzekli się tytułu królów szwedzkich. Konfrontacja ze Szwecją była zatem i konfliktem dynastycznym, i wojną o panowanie nad Bałtykiem. Szwedzki najazd na Rzeczpospolitą w 1655 roku, będący częścią drugiej wojny północnej, nosi w historiografii polskiej nazwę potopu szwedzkiego. Określenie oddaje szybkość z jaką Szwedzi opanowali ziemie polskie oraz skalę zniszczeń porównywalną do tej z czasów II wojny światowej.
Klasztor jasnogórski w czasach Wazów zyskał nowoczesne fortyfikacje typu włosko-holenderskiego. Szwedom nie udało się zdobyć Jasnej Góry. Skuteczna obrona klasztoru w 1655 roku utrwaliła w polskiej religijności katolickiej przeświadczenie o nadzwyczajnej opiece Matki Bożej Częstochowskiej nad Koroną Polską. Kult maryjny, który był silnym komponentem polskiego katolicyzmu doby baroku, zyskał dodatkowy impuls. Doświadczenia z okresu upadku Rzeczypospolitej, niewoli narodowej i trudne wyzwania XX wieku utrwaliły miejsce wizerunku jasnogórskiego jako narodowej relikwii w polskim uniwersum symbolicznym.
Jerzy Bracisiewicz
Powrót