Lublin

woj. lubelskie

Lublin otrzymał od Jagiełły przywileje handlowe w Wielkim Księstwie Litewskim jeszcze przed unią w Krewie. Po zawarciu unii (1385) stał się znaczącym ośrodkiem gospodarczym na drodze z Krakowa do Wilna.

Unia personalna między Królestwem Polskim a Wielkim Księstwem Litewskim rozpoczęła nowy etap w dziejach obu państw, pozwalając im skutecznie przeciwstawić się Zakonowi. Dla pogańskiej Litwy związek z Polską oznaczał chrystianizację w obrządku łacińskim oraz wzmocnienie pozycji miejscowej elity. Uchronił litewską elitę przed rutenizacją, gdyż Rusini, ich poddani, wyznawcy prawosławia stanowili większość mieszkańców Wielkiego Księstwa. Po unii w Krewie Lublin jeszcze bardziej otworzył się na kontakty gospodarcze i kulturowe z Litwą oraz Rusią.

Zamek Lubelski (Kaplica św. Trójcy i Donżon) i Plac Zamkowy fot. NID

Na Zamku Lubelskim wzniesionym przez Kazimierza Wielkiego prawdopodobnie dokonała się elekcja Jagiełły, nim wyruszył w drogę do Krakowa. Władysław II Jagiełło otaczał miasto szczególną opieką. W Lublinie odegrał również rolę mecenasa sztuki, przebudowując i zdobiąc na nowo freskami zamkową kaplicę Świętej Trójcy. Wielkie malarskie przedsięwzięcie zlecił ruskim mistrzom, pracującym zgodnie z bizantyńskim kanonem ikonograficznym. Powstało dzieło niezwykłe – gotycka świątynia katolicka zdobiona polichromiami bizantyńskimi. Pośród fresków znalazł się też wątek fundatorski z dwoma wizerunkami Władysława II Jagiełły.

Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie, źródło: podręcznik Europa. Nasza historia, tom 1, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 2016

Związek Polski z Litwą przechodził rozmaite koleje. Mimo wielu sprzecznych interesów żadna ze stron przez kolejne dwa stulecia nie postulowała całkowitego zerwania unii. Kwestia krzyżacka przestała być już spoiwem tej relacji. Wielkie Księstwo Litewskie wniosło Koronie Polskiej w politycznym posagu własne konflikty z państwem moskiewskim. Elita litewska, zaniepokojona widmem klęski w ponawiających się konfrontacjach z Moskwą, ochoczo przystała na zacieśnienie unii z Królestwem Polskim. Unia realna, w miejsce personalnej, stała się największym dokonaniem Zygmunta II Augusta i ruchu egzekucyjnego. Dzieła podjął się sejm zwołany do Lublina (1569).

Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie (Rzeczpospolita Obojga Narodów) po unii lubelskiej w 1569 roku, źródło: podręcznik Europa. Nasza historia, tom 2, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 2017 (w przygotowaniu)

Akty unii lubelskiej zaczynały się od deklaracji, „iż już Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Litewskie jest jedno i nieróżne i nierozdzielne ciało, a także nieróżna, ale jedna spólna Rzeczpospolita, która się z dwóch państw i narodów w jeden lud i państwo zniosła i spoiła”. Odrębność dotyczyła dostojeństw, wojska i skarbu. Moneta była jedna. Trwałość unii miała zapewnić wspólna elekcja króla, wspólny senat i sejm. Na Zamku Lubelskim narodziła się Rzeczpospolita Obojga Narodów, która przetrwała do końca XVIII wieku.

Jerzy Bracisiewicz

Powrót
drukuj wyślij facebook
Prawosławni goście w gotyckiej kaplicy. Freski z kaplicy Trójcy Świętej w Muzeum Narodowym w Lublinie
Zamość woj. lubelskie
Ormianie - kultura, pieniądze, egzotyka?