Śląsk w okresie wczesnopiastowskim był terytorium spornym między władcami Polan a czeskimi Przemyślidami.
Pod koniec rządów Mieszko I oparł państwo o Sudety i kontrolował Śląsk, co potwierdza dokument Dagome iudex (992). Bolesław I Chrobry, podczas zjazdu gnieźnieńskiego, zespolił południowo zachodnią dzielnicę z resztą swego władztwa, zakładając we Wrocławiu biskupstwo (1000). Przynależność Śląska do państwa Piastów utrwalił Kazimierz I Odnowiciel (1054). Testament Bolesława III Krzywoustego nadał tę część Polski Władysławowi II Wygnańcowi jako księstwo dziedziczne (1138). W pierwszej połowie XIII wieku cywilizacyjny i polityczny punkt ciężkości na ziemiach polskich znalazł się we Wrocławiu.
Śląsk pozostawał w sąsiedztwie Czech. Władztwo Przemyślidów było częścią Rzeszy Niemieckiej, dlatego dzielnica potomków Władysława II Wygnańca znajdowała się pod silnym oddziaływaniem pobliskiego kręgu kulturowego. Była przestrzenią, która najszybciej na ziemiach polskich przyswajała nowe wzorce cywilizacyjne płynące z Zachodu. Henrykowie śląscy – Henryk I Brodaty i Henryk II Pobożny mieli ambicje przywrócenia Polsce jedności politycznej. Wybrali Wrocław na stolicę swego księstwa. Ich sukcesy przekreślił najazd tatarski (1241). Jednolity politycznie Śląsk rozpadł się na dzielnice. Działania scalające przejęli Piastowie wielkopolscy i mazowieccy.
Ratusz we Wrocławiu, fot. CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
, licencjaWładysław II Łokietek przywrócił Polsce jedność, ale nie odzyskał Śląska. Kazimierz III Wielki nie podjął wobec tej dzielnicy skutecznych działań rewindykacyjnych. W XIV wieku wszyscy Piastowie śląscy przyjęli ostatecznie zwierzchnictwo niemieckiej dynastii Luksemburgów, która łączyła koronę czeską z koroną cesarską. Męscy potomkowie Władysława II Wygnańca żyli na Śląsku do czasów Jana III Sobieskiego, ale żaden z tamtejszych Piastów nigdy nie sięgnął po koronę polską.
Na ziemiach polskich lokacje miast na prawie niemieckim pojawiły się najwcześniej na Śląsku. Założenie miasta we Wrocławiu, na prawie magdeburskim, wyprzedziło analogiczne akty lokacyjne w Poznaniu (1253) i Krakowie (1257). Pierwsza lokacja Wrocławia dokonana została jeszcze w czasach Henryka I Brodatego. Ponawiano akty lokacyjne po najeździe tatarskim – w 1242 roku Bolesław II Rogatka, a w 1261 Henryk III Biały, który przekazał miastu pełne uprawnienia samorządowe. Dominującą role w życiu społecznym, kulturowym i gospodarczym miasta uzyskał niemiecki patrycjat, który czerpał dochody z handlu dalekosiężnego. Wrocław odgrywał ważna rolę na szlaku wiodącym z Ratyzbony przez Pragę do Krakowa i dalej na Ruś. Pochodzący z drugiej połowy XIII wieku układ urbanistyczny Wrocławia przetrwał do dziś.
Jerzy Bracisiewicz
Powrót